"Xocalı gedərsə, bu Sizin hakimiyyətinizin sonu olar" - Qarayevin Mütəllibova yazdığı telegram

Birinci Qarabağ Müharibəsinin canlı şahidlərindən olan keçmiş döyüşçü,Qarabağın Həcəri kimi tanınan Sabirə Mahmudova Xocalı Soyqırımı ərəfəsində baş verən hadisələrlə bağlı xatirələrini bölüşüb.

Oxu24.com həmin acılı günlərlə bağlı keçmiş döyüşçünün xatirələrini təqdim edir:

 

Qərərgahda könüllü adamlar öz koməklərini göstərirdilər.Musiqi məktəbinin müəllimi Ələkbər öz Jiquli maşınıyla hər vaxt o sazaqlı havada binanın qarşısındaydı. Seyyid Lazım Ağanın qardaşı oğlu Nəcəf də taksisiylə təmənnasız xidmət göstərirdilər. Qərərgah yerləşən binadakı bufet də demək olar ki,boş idi.Bir stəkan çayı güclə tapardın orda. Gunasırı maşınla Qatır Məmmədin (Yaqub Rzayevin)evinə dəyərdim.  Arvadı Səbadan qapıda bağlanmış inəkdən bir stəkan süd sağmasını istərdim,çiy içərdim. Hərdən Qatır bunu görəndə deyərdi ki,qorxma biz qonağımıza zəhər vermərik,çıx evdə çörək ye. Bəzən sözünü yerə salmazdım və bu ailə mənə o qədər doğma idi ki…Bu haqda yeri gəldikcə danışacam...

Bəli,fevralın 22- də Tamerlan Qarayevin Ayaz Mütəllibova vurduğu geniş məzmunlu teleqramın sürətini onun atasının yaratdığı Müdafiə Komitəsində masasından götürdüm.

Xocalının ağır vəziyyətini çatdıran Qarayev axırda yazmışdı: " Xocalı gedərsə,bu Sizin hakimiyyətinizin sonu olar."

Qarayev neçə günlər idi ki,artıq fevralın 5- də ələ keçirilmiş Muradbəyli hərbi hissəsində otururdu. Bir gün  mən ordaykən Bərdənin icra müavini ,yaxınım olan Rəhilə İsmayıllı onun yanına gəldi,tələbə yoldaşı olmuşdular. Rəhilə xanım xəbər verdi ki,neçə gündən bəri Bərdənin dəmir yolunda Bakıdan göndərilmiş 4 ədəd T-72 tank orda sizi gözləyir.(Bu texnikaları Mütəllibovun yaxın adamı,Bakı şəhər icra başçısı Rüfət Ağayev ruslardan gətizdirirdi)
O dəqiqə Tamerlan bəy kabinetində göstəriş verdi ki,gedin gətirin. 

Bədbəxtlikdən,o tanklar da 2 qrad qurğusunun getdikləri yollara yönəlmişdilər...
Xocalı da nalə çəkirdi.Ratsiyadan eşitmişdim ki, yaralanmış mərhum komandir Milli qəhrəman Aqil Əliyevi lampa işığında əməliyyat ediblər.

Artıq xeyli vaxt idi ki,Xocalı prokuroru Atakişi Atakişiyev gündəlik qərərgaha gəlirdi,Xocalıya vertalyot verəcəklərini gözləyirdi ki,ora qayıtsın.Gəncəylə Ağdam yollarında qalmısdı.Hər gün də o kişini danlayırdım ki,o vəziyyətdə camaatı nahaq qoyub getmişdin Bakıya. Adam,çağrılıbmıs Baş Prokurorluğa…

Dağlıq Qarabağ qaçqınlarının bəzilərinin əllərində Heydər Əliyevin portreti var idi.Yadımdadır,əynində "yolocnu" palto,tellərini yana daramıs,hündür boylu bir cavan tələb edirdi ki,onların istəyini Bakıya çatdırsınlar. Onda,prezidentin səlahiyyətli  nümayəndəsi Musa Məmmədov mənə tapşırıq verdi ki,həmin adamların istəklərini Ağdam poçt binasından pasport nömrələriylə Ali Sovetə teleqramlar vurdurum. Poçt binası da mərmidən salamat qalan hissəsində işləyirdilər və biz bunu etdik.(Sonralar öyrəndim ki,Musa Məmmədovla Arif Rəhimzadə yeznə-qayındırlar.)

Onu da deyim ki,Musa müəllim axıradək bacardığını edirdi.Hətta dövlət telefonundan bütün hakimiyyət orqanlarına öz adımdan vəziyyəti çatdımağıma şərait yaradırdı. Fevralın 20-dək iki dəfə də Bakıya getdi, Xocalını xilas etdirməyə,amma boş dönmüşdü…

Ayaz Mütəllibov iki müşavirini Ağdama təhkim etmişdi.Adil Hacıyev və Abbas Abbasov…

Adil Hacıyev qərərgahdan çölə ancaq çörək yeməyə gedərdi.Abbas Abbasov isə o vaxt Gəncə polis rəisi -sabiq Bas prokuror Eldar Həsənovla elə olurdu ki,gündə 2 dəfə Gəncəyə gedib qayıdırdılar.Xocalıya yol arayırdılar. Artıq Qaradağlı faciəsi baş vermişdi.

Bu şəxslər Gəncə diviziyasının komandiri Budeykinlə razılaşmış 13 ağır texnika Ağdama gəlməli,Xocalının əhalisinin çıxarmalıydılar. 366 -çi motoatıcı polk da Budeykinin tabeçiliyində olsa da, polkun tərkibindəki ohonyanlar rus zabitlərinin əksəriyyətini satın almışdılar. Bu tanklar Goranboydan Tərtər istiqamətində yönələndə Dördyol deyilən yollarda başqa dəstələr tərəfindən qarşıları kəsilmiş, tankların bir neçəsi geri dönmüşdür. Ağdama çatan 5 tank isə batalyonlar arasında bölüşdürülmüşdü.

Başıpozuqluq nəticəsində dəfələrlə Əsgəran əməliyyatı necə alınmamışdısa ,bu dəfə də elə olmuşdu.

Fevralın 20 -si Bakıya getdim. O müddətə qədər Mütəllibovun köməkçisi Gürşad Zərbəliyev gündə neçə dəfə zəng etsəm də, hər zəngimə “ay can” deyirdisə də,vəziyyəti çatdırdığını  deyirdisə də, artıq inamım qalmamışdı. KQB sədriylə görüşməyə gedəcəkdim,ordakı vəziyyətin ağırlığından xəbərdar edəcəkdim.

Dövlət Təhlükəsizliyi Naziri İlhuseyn Hüseynov idi.Onun oğlu Arif Hüseynov Xətai rayon prokuroru idi, Ağdama tez-tez baş çəkirdi.

Prokurorun yanına getdim və atasından qəbul etməsini istədim. Əslində o vaxt indiki kimi deyildi,mən Namiq Abbasovla da 2 dəfə həyatıma təhlükəyə bağlı görüşmüşdüm və heç 10 dəqiqə də gözləmədən.

Bəli,binaya getdim və nazir məni yüksək səviyyədə qəbul etdi,dinlədi. Divardakı xəritənin qabağına keçərək əlindəki çubuqla Xocalını dairəyə aldı.Dedi ki,"dağ cığırları ilə olsa da Xocalını çıxarmalıyıq.Biz Ermənistandan qalxan təyyarələrin Xocalı aeroportuna enməsinə icazə verəmmərik." 

Nazir mənə SNQ nin hərbi geyimlərini,çəkmələrini və Nizami Gəncəvinin "Xəmsə" kitabını yazaraq hədiyyə etdi və mən Ağdama döndüm.

Amma,Xocalı şəhid oldu,aeroportu da erməniyə qaldı,Ermənistandan qalxan təyyarə də ora oturdu.Və soyqırım gecəsi mərhum Milli qəhrəman Xocalı aeroport rəisi Əlif Hacıyev aeroportun uçus zolağını partlatmağa imkan tapmadı..Xocalı aeroportunda kiçik tutumlu Yak-40 təyyarələri qəbul edilirdi...

Mən Ağdama döndüm və ətrafımdakı xocalılara nazirin dediklərini çatdıdım.Bu adamlar aylardan bəri uçaq olmadığından Xocalıya dönə bilməyənlər idi və içlərində analar da vardı.Birisi məni dönə-dönə bağrına basırdı.

Xocalı şəhid olan günlərin birində həmin ana üstümə yeriyərək onlara yalan deyib arxayın saldığımı dedi və üzümə bərk bir sillə vurdu.Sonrasa ağu deyib məni bağrına basdı. Həmin ananın sifətimən vurduğu şillə mənim qəlbimi illərlə yandırırdı: axı mənim günahım nəydi?...

Ardı var...

 

Miri Məcidli