Yaxın Şərqdə gərginlik və neft bazarı

Yaxın Şərq dünyanın enerji siyasətində mühüm rol oynayan bir bölgədir. Bu regionda baş verən hərbi, siyasi və diplomatik gərginliklər qlobal enerji bazarına, xüsusilə də neftin qiymətinə birbaşa təsir göstərir.

Son günlər İran və İsrail arasında artan gərginlik bu baxımdan xüsusi diqqət mərkəzindədir. İranın nüvə proqramı, İsrailin cavab tədbirləri və regiondakı digər maraqlı tərəflərin iştirakı, dünya iqtisadiyyatında ciddi narahatlıqlara səbəb olur.

Nəzər salsaq görərik ki, İran neft bazarında strateji oyunçudur. İran, dünyanın ən böyük neft və təbii qaz ehtiyatlarına sahib ölkələrdən biridir. ABŞ və Avropa İttifaqının sanksiyaları səbəbindən İranın neft ixracı azalsa da, o, hələ də Çin və bəzi Asiya ölkələri vasitəsilə bazarda yer tutur. Münaqişə halında İranın Hörmüz boğazını bağlamaqla hədələməsi, bu strateji boğaz vasitəsilə nəql olunan neftin (qlobal təchizatın təxminən 20%-i) təhlükə altında qalması deməkdir.

Münaqişə bütün Yaxın Şərq regionuna yayılarsa belə halda neft hasilatı və nəqli ciddi təhlükə altına düşər.Tarixi təcrübələrə əsasən, belə münaqişə xəbərləri investorlar arasında panikaya səbəb olur, nəticədə "təhlükəsiz liman" investisiyaları artır və enerji ehtiyatlarına tələbat yüksəlir.

Əgər İran Hörmüz boğazını bağlayarsa, bu, gündəlik 17-20 milyon barrel neftin bazara çıxmasının qarşısını alar. Bu, qiymətlərdə rekord artım yarada bilər. Belə bir ssenaridə neftin qiyməti 150-200 dollar/barel səviyyəsinə qədər qalxa bilər.

Belədə neft ixrac edən ölkələr və şirkətlər daha təhlükəsiz marşrutlara yönəlməyə çalışar, bu isə nəql xərclərinin artmasına və qiymətlərin qeyri-sabitləşməsinə səbəb ola bilər. Münaqişənin uzunmüddətli olması neft hasilatına texniki və struktur zərbələr vura bilər. Habelə bu vəziyyət enerji siyasətində qlobal dəyişikliklərə yol aça bilər. Belə olarsa alternativ enerjiyə keçid sürətlənər, qlobal neft ehtiyatlarının diversifikasiyası vacibləşər, ABŞ və digər ölkələr strateji ehtiyatlarını bazara çıxara bilər.

Ölkəmiz üçün də bu münaqişənin təsirləri ola bilər. Neft ixracından ciddi şəkildə asılı olan ölkə üçün qlobal qiymət artımı gəlir baxımından müsbət olsa da, bazardakı qeyri-sabitlik və potensial regional risklər diqqətlə izlənilməlidir.

Həmçinin oxuyun

Leyla Əliyeva xalasını doğum günündə belə TƏBRİK ETDİ  

Respublikanın ən gənc  prorektoru  Hidayətli kimdir? - DOSYE

Onkoloq XƏBƏRDARLIQ EDİR: Xərçəng xəstəliyinə tutulduğumuzu necə bilməliyik?

Avtomobilimin işıq cihazlarında dəyişiklik edə bilərəmmi?  - SUALA CAVAB 

Nəticə olaraq İran-İsrail münaqişəsi Yaxın Şərqdə sadəcə iki ölkənin qarşıdurması olmaqdan daha çox, qlobal enerji təhlükəsizliyi və iqtisadi sabitlik məsələsidir. Bu münaqişənin alovlanması neftin qiymətində kəskin artıma, bazarların çalxalanmasına və beynəlxalq münasibətlərdə yeni gərginlik mərhələsinə səbəb ola bilər. Qlobal enerji siyasətçiləri və investorlar üçün bu vəziyyəti proqnozlaşdırmaq və hazırlıqlı olmaq həyati əhəmiyyət daşıyır.

Oxu24.com xəbər verir  ki, hazırda İtaliyanın Augusta limanında Azərbaycanın "Azeri Light" markalı neftinin CIF bazisi üzrə qiyməti əvvəlki göstərici ilə müqayisədə 3,79 ABŞ dolları və ya 5% artaraq, 79,58 dollar/barel təşkil edib.

Məlumata görə, Türkiyənin Ceyhan limanında FOB bazasında "Azeri Light" markalı neftin bir barelinin qiyməti 3,82 dollar və ya 5,13% bahalaşaraq 78,25 dollar təşkil edib.

URALS markalı xam neftin qiyməti əvvəlki göstərici ilə müqayisədə 3,71 dollar və ya 16,18% artaraq, 63,72 dollar/barelə bərabər olub.

Şimal dənizində hasil edilən "Dated Brent" markalı neftin bir barelinin qiyməti əvvəlki göstəricidən 3,84 dollar və ya 5,22% artaraq, 77,47 dollar/barel təşkil edib.

Azərbaycanın 2025-ci il üçün dövlət büdcəsində bir barel neftin orta qiyməti 70 ABŞ dollarından hesablanıb.