Tanınmış pediatr Gülşən Həsənova koronavirus da daxil olmaqla qrip və digər infeksiyaları hansı uşaqların daha ağır keçirdiyini açıqlayıb.

Oxu24.com xəbər verir ki, həkim müsahibəsində uşaqları koronavirusdan qorumağın yolları və valideynlərin uşaqların tez-tez xəstələnməsinə yol açan əsas xətalarından söz açıb.

- Koronavirus riski altında olan kateqoriyaya hamilə qadınlar da daxildirmi?

- Hamilələrin virusa yoluxmaq riski digər şəxslərlə demək olar ki, eynidir. Türkiyədə müşahidə olunmuş hadisədən misal gətirəcəm. Qardaş ölkədə virusa yoluxmuş 9 hamilə qadın aşkar edilib, onlardan 4-də simptomlar doğuşdan əvvəl, 2-də doğuş günü, 3-də isə doğuşdan sonra aşkar edilib. Əsas simptomlar hərarət və öskürək olub, yalnız bir nəfərdə bununla yanaşı diariya müşahidə olunub.

Ümumiyyətlə COVID-19-un vertikal ötürülməsi hələ təsdiq olunmayıb. Şükürlər olsun ki, Azərbaycanda da hələ bu infeksiyaya yoluxan hamilə qadın və yeni doğulmuş aşkar edilməyib. Bu, ölkəmizdə koronavirus əleyhinə aparılan profilaktik tədbirlər, əhalinin maarifləndirilməsi və günü-gündən daha ciddi karantin rejiminin həyata keçirilməsi ilə bağlıdır. Dövlətimizin bu sahədə yürütdüyü siyasət təqdirəlayiqdir.

- Hamilə qadının bu infeksiyaya yoluxması dünyaya gələcək körpənin səhhətinə təsir edə bilərmi?

- Bəli, virus asanlıqla yeni doğulmuş körpəyə keçə bilər. Türkiyədə aşkar olunub ki, virusa yoluxan hamilə qadınların dünyaya gələn övladları da bu xəstəliyə yoluxub. Körpələrdə ciddi respirator pozğunluq simptomları üzə çıxıb. Biri isə vəfat edib.

- Karantin rejimində yeni doğulan körpələrin sağlamlığına nəzarət hansı səviyyədədir?

- Ölkəmizdə nəzarət yüksək səviyyədədir. Respirator və bağırsaq infeksiyaları əlamətləri olarsa, bu halda sahə həkimlərinə müraciət etmək tapşırılıb. COVID-19-dan şübhələndiyi halda xəstə 103-ə zəng edir, evindən çıxıb xəstəxanaya getmir. İnsanların xəstəxanalara gedişi məhdudlaşdırılıb. Yalnız iki kateqoriyaya daxil olanlara icazə verilir: cərrahi müdaxilələr və doğuş. Xəstəxanada bu iki kateqoriyaya üstünlük verildiyi və onlara daha əlverişli şərait yaradıldığı üçün övladını dünyaya gətirən ana da, körpə də tam nəzarət altında olur. Çünki onların xəstəxanaya daxil olan digər xəstələrlə kontaktı məhdudlaşır. Ana və körpələrə xüsusi nəzarət var. Yeni doğulmuşlardan daha çox yarımçıq və hər hansı patologiyalarla doğulmuş uşaqların koronavirusa tutulduğu halda ağırlaşma riski var.

 Ümumiyyətlə körpəsi olan analar azyaşlı uşaqlarını bu infeksiyadan qorumaq üçün hansı tədbirləri görməlidir?

- Təbii ki, karantin rejiminin qaydalarına riayət etmək lazımdır. Əgər valideynlər uşağın hava almasını istəyirlərsə, yaxşı olardı ki, küçəyə yox, eyvana çıxarsınlar və digər insanlarla kontaktdan qaçsınlar.

Qaydalara mütləq riayət etməlisiniz. Çünki COVID-19 hava-damcı və kontakt infeksiyasıdır. Bu baxımdan övladlarınızın əllərini tez-tez sabunlamasına nəzarət edin, otağın havasını mütəmadi dəyişin, otaq temperaturunu 18-23 dərəcə edin. Otaq həddən artıq isti temperaturda olmamalıdır. Bu, virusların, onunla yanaşı bakterial infeksiyaların tənəffüs yollarında aktivləşməsi üçün çox əlverişli mühit yaradır. Bol maye qəbul etmələri məsləhətdir, çiy ət və digər heyvan məhsullarının yeyilməsindən qaçınmalıdır. Bir çox ana əti steyk şəklində yüngülvari qızardaraq uşağa yedirir. Məsləhətdir ki, çiy heyvan mənşəli məhsullar uşaq rasionundan kənarlaşdırılsın.

- Hiperaktiv uşaqların sağlamlığını nəzarətdə saxlamaq üçün nə tövsiyə edərdiniz?

- Məlum olduğu kimi, hiperaktiv uşaqlar bir dəqiqə belə yerində oturmur, fikirləri dağınıq olur, öz həmyaşıdları ilə ünsiyyət yaratmaqda çətinlik çəkirlər. Təbii ki, onların tərbiyəsi ilə məşğul olmaq, vaxt ayırmaq ana üçün çətinlik törədir. Amma çox aktiv uşaqla, hiperaktiv uşaq arasında böyük fərq var, onları qarışdırmaq olmaz. Hiperaktivlik beyin funksiyasında olan psixofizioloji pozğunluqdur və oğlan uşaqlarında daha çox rast gəlinir. Ən əsas əlamətləri də diqqətsizlik və yaddaş problemləridir. Belə uşaqlar çox səbrsiz, narahat, emosional və ağlağan olur, davranış qaydalarını çətin mənimsəyirlər. Odur ki, hiperaktiv uşaqların hərəkətinə nəzarət etmək analardan əlavə enerji və güc tələb edir. Koronavirusla bağlı olan karantin rejimində belə uşaqları evdə saxlamaq, onlarla düzgün davranmaq ana üçün həqiqətən də çətinlik yaradır. Hiperaktiv uşaqları olan analara səbrli olmağı arzu edir, anlayışlı davranmalarını məsləhət görürəm. Gəzinti və istirahətlə bağlı məhdudiyyətlər var deyə, həmin uşaqla yalnız evdə məşğul olmaq mümkündür. Problemin müvəqqəti həlli kimi oyuncaqlar və oyunlar oynamağı məsləhət görərdim. Yuxu rejiminə diqqət etmək lazımdır, ən azından 7-8 saatlıq sağlam yuxuları olmalıdır. Çünki sağlam yuxu belə uşaqların sakit olmasına kömək edən vacib üsuldur.

Hiperaktiv uşaqları gəzməyə çıxara bilməyən valideynlər onların başını qablaşdırılmış məhsullarla, konfet və şokoladlarla qatmağa çalışır. Uşaqlara tərkibində qida və müxtəlif qatqı maddələri olan şirniyyatların, ədviyyatlı və duzlu məhsulların verilməsini tövsiyə etmirəm. Çünki bu, onların hiperaktivliyini bir qədər də artırır və aqressiv olmalarına səbəb olur.

Hətta böyük yaşlı və məktəbə qədər uşaqlara COVID-19-la bağlı dövlətimizin həyata keçirdiyi karantin tədbirlərini izah etməyi və bu barədə məlumatlandırmağı zəruri hesab edirəm. Fəsadların aza endirilməsi yalnız valideynlərin üzərinə düşən vəzifədir. Onların səbrli davranışı və uşaqları ilə düzgün ünsiyyətdə olması karantin günlərində ən vacib qaydalardan biridir.

- Bəs hiperaktiv uşaqlar koronavirus infeksiyasının yayılmasında aktiv rol oynaya bilirlərmi?

- Aktiv rol oynadıqlarını demək olmaz, dövlət tərəfindən karantin rejimi elan edilib və evdən çıxmamaq məsləhət görülür. Valideynlər özlərindən çox uşaqlarını düşünür, onların sağlamlığına daha həssas yanaşırlar. Əyləncə məkanları, ticarət mərkəzləri, məktəblər və bağçalar bağlıdırsa, təbii ki, valideyn uşağı evdən kənara çıxarmayacaq. O, yalnız başqa uşaqlarla ünsiyyətdə olarsa və oynayarsa virusun yayılması təhlükəsini artırmış olur. Dolayısı ilə hazırkı vəziyyətdə evdə dincələn hiperaktiv uşaqların virusun yayılmasında heç bir aktivliyi yoxdur.

- Oyuncaqların dezinfeksiyası nə dərəcədə önəmlidir?

- Ümumiyyətlə, istər koronavirus olsun, istərsə də olmasın, körpə olan hər bir evdə oyuncaqların dezinfeksiyasının aparılması vacibdir. Onların bir neçə növü var. Bilirik ki, uşaqların daha çox sevdiyi yumşaq oyuncaqlardır. Hər bir yumşaq oyuncağın öz etiketində yuyulma qaydası qeyd olunur. Odur ki, onları vaxtlı-vaxtında yumağı unutmayın. Yaxşı olardı ki, yumşaq oyuncaqlar 30-dan yüksək dərəcədə yuyulmasın, çünki keyfiyyəti aşağı düşür. Amma bəzi oyuncaqlara yapışan toz gənələri 60 dərəcədə yuyulduqda məhv olur. Odur ki, keyfiyyətli oyuncaqlar alınmalıdır.

Bundan başqa oyuncaqların soyuducuda dezinfeksiyası mümkündür. Mənfi 10 dərəcəlik soyuducuda oyuncaqları bir neçə gün saxlamaqla mikrobların ölməsinə nail ola bilərik. Əgər soyuducunun temperaturu mənfi 10 dərəcədən yüksəkdirsə, bir neçə saat saxlamaq kifayət edir. Onu da unutmayın ki, körpəniz 3 yaşından aşağıdırsa, müxtəlif kimyəvi yuyucu məhlulların istifadəsi yolverilməzdir.

- Koronavirusa yoluxan uşağın müalicəsi böyüklərin müalicəsindən nə ilə seçilir?

- Statistik məlumatlara əsasən dünyada koronavirusa yoluxmuş uşaqlar çox azdır. Olsa da, bunlar çox yüngül respirator simptomlarla özünü büruzə verir. Virus əleyhinə preparatların, venadaxili infuziyaların, bol maye qəbulu nəticəsində vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq olur. Amma böyüklər, xüsusilə yaşlı insanlar daha ağır keçirdiyi üçün təbii ki, müalicə üsulları fərqlidir. Onlara tətbiq edilən müalicəni uşaqlara etmirik.

- Hansı uşaqlar koronavirus da daxil olmaqla, digər infeksiyaları ağır keçirir? Ümumiyyətlə uşaqları ev və ya xəstəxana şəraitində müalicə etmək daha məqsədəuyğundur?

- Koronavirusla yanaşı digər respirator infeksiyaları ağır keçirən uşaqlar var. Deyərdim ki, onlar çoxluq təşkil edir. Uşaqların xəstəliyi ağır keçirməsinin başlıca səbəbi valideynlərin onları düzgün otaq temperaturunda saxlamaması, gəzintiyə az çıxarması, yuxu rejiminin və sağlam qidalanmanın olmaması ilə əlaqədardır. Qeyd edim ki, uşaqlarda respirator yollar onsuz da dar, bronxlar isə qısa olur. Odur ki, onların respirator infeksiyalara yoluxma ehtimalı daha çoxdur. Allergik reniti, çəpər əyriliyi olan, badamcıqları hipertrafik olan, xroniki tonziliti olan uşaqlar var ki, qrip və koronavirus infeksiyasını ağır keçirə bilər. İnfeksiyanın ağırlaşmaması üçün belə uşaqları erkən əlamətlər üzə çıxan kimi həkim müayinəsinə aparmaq və müdaxilə məsləhətdir. Öncə sahə həkiminin evə çağırışı olmalıdır, onun baxışından sonra xəstəliyin nə dərəcədə ağır və yüngül keçməsi dəyərləndirilməlidir. Daha sonra xəstəxana şəraitində müalicəyə ehtiyac olub-olmadığına qərar verilməlidir.

Allergik, piylənməyə məruz qalan, xroniki xəstəlikləri, böyrək və ürək xəstəlikləri, hormonal pozğunluqları olan uşaqların da virus infeksiyalarını daha ağır keçirmək ehtimalı var. Odur ki, belə uşaqlar daim nəzarət altında olmalıdır.

Hətta böyük yaşlı və məktəbə qədər uşaqlara COVID-19-la bağlı dövlətimizin həyata keçirdiyi karantin tədbirlərini izah etməyi və bu barədə məlumatlandırmağı zəruri hesab edirəm. Fəsadların aza endirilməsi yalnız valideynlərin üzərinə düşən vəzifədir. Onların səbrli davranışı və uşaqları ilə düzgün ünsiyyətdə olması karantin günlərində ən vacib qaydalardan biridir.

- Bəs hiperaktiv uşaqlar koronavirus infeksiyasının yayılmasında aktiv rol oynaya bilirlərmi?

- Aktiv rol oynadıqlarını demək olmaz, dövlət tərəfindən karantin rejimi elan edilib və evdən çıxmamaq məsləhət görülür. Valideynlər özlərindən çox uşaqlarını düşünür, onların sağlamlığına daha həssas yanaşırlar. Əyləncə məkanları, ticarət mərkəzləri, məktəblər və bağçalar bağlıdırsa, təbii ki, valideyn uşağı evdən kənara çıxarmayacaq. O, yalnız başqa uşaqlarla ünsiyyətdə olarsa və oynayarsa virusun yayılması təhlükəsini artırmış olur. Dolayısı ilə hazırkı vəziyyətdə evdə dincələn hiperaktiv uşaqların virusun yayılmasında heç bir aktivliyi yoxdur.

- Oyuncaqların dezinfeksiyası nə dərəcədə önəmlidir?

- Ümumiyyətlə, istər koronavirus olsun, istərsə də olmasın, körpə olan hər bir evdə oyuncaqların dezinfeksiyasının aparılması vacibdir. Onların bir neçə növü var. Bilirik ki, uşaqların daha çox sevdiyi yumşaq oyuncaqlardır. Hər bir yumşaq oyuncağın öz etiketində yuyulma qaydası qeyd olunur. Odur ki, onları vaxtlı-vaxtında yumağı unutmayın. Yaxşı olardı ki, yumşaq oyuncaqlar 30-dan yüksək dərəcədə yuyulmasın, çünki keyfiyyəti aşağı düşür. Amma bəzi oyuncaqlara yapışan toz gənələri 60 dərəcədə yuyulduqda məhv olur. Odur ki, keyfiyyətli oyuncaqlar alınmalıdır.

Bundan başqa oyuncaqların soyuducuda dezinfeksiyası mümkündür. Mənfi 10 dərəcəlik soyuducuda oyuncaqları bir neçə gün saxlamaqla mikrobların ölməsinə nail ola bilərik. Əgər soyuducunun temperaturu mənfi 10 dərəcədən yüksəkdirsə, bir neçə saat saxlamaq kifayət edir. Onu da unutmayın ki, körpəniz 3 yaşından aşağıdırsa, müxtəlif kimyəvi yuyucu məhlulların istifadəsi yolverilməzdir.

- Koronavirusa yoluxan uşağın müalicəsi böyüklərin müalicəsindən nə ilə seçilir?

- Statistik məlumatlara əsasən dünyada koronavirusa yoluxmuş uşaqlar çox azdır. Olsa da, bunlar çox yüngül respirator simptomlarla özünü büruzə verir. Virus əleyhinə preparatların, venadaxili infuziyaların, bol maye qəbulu nəticəsində vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq olur. Amma böyüklər, xüsusilə yaşlı insanlar daha ağır keçirdiyi üçün təbii ki, müalicə üsulları fərqlidir. Onlara tətbiq edilən müalicəni uşaqlara etmirik.

- Hansı uşaqlar koronavirus da daxil olmaqla, digər infeksiyaları ağır keçirir? Ümumiyyətlə uşaqları ev və ya xəstəxana şəraitində müalicə etmək daha məqsədəuyğundur?

- Koronavirusla yanaşı digər respirator infeksiyaları ağır keçirən uşaqlar var. Deyərdim ki, onlar çoxluq təşkil edir. Uşaqların xəstəliyi ağır keçirməsinin başlıca səbəbi valideynlərin onları düzgün otaq temperaturunda saxlamaması, gəzintiyə az çıxarması, yuxu rejiminin və sağlam qidalanmanın olmaması ilə əlaqədardır. Qeyd edim ki, uşaqlarda respirator yollar onsuz da dar, bronxlar isə qısa olur. Odur ki, onların respirator infeksiyalara yoluxma ehtimalı daha çoxdur. Allergik reniti, çəpər əyriliyi olan, badamcıqları hipertrafik olan, xroniki tonziliti olan uşaqlar var ki, qrip və koronavirus infeksiyasını ağır keçirə bilər. İnfeksiyanın ağırlaşmaması üçün belə uşaqları erkən əlamətlər üzə çıxan kimi həkim müayinəsinə aparmaq və müdaxilə məsləhətdir. Öncə sahə həkiminin evə çağırışı olmalıdır, onun baxışından sonra xəstəliyin nə dərəcədə ağır və yüngül keçməsi dəyərləndirilməlidir. Daha sonra xəstəxana şəraitində müalicəyə ehtiyac olub-olmadığına qərar verilməlidir.

Allergik, piylənməyə məruz qalan, xroniki xəstəlikləri, böyrək və ürək xəstəlikləri, hormonal pozğunluqları olan uşaqların da virus infeksiyalarını daha ağır keçirmək ehtimalı var. Odur ki, belə uşaqlar daim nəzarət altında olmalıdır.