Transmilli Mütəşəkkil Cinayətkarlıq: Hüquqi və Praktiki Baxış  - VƏKİLLƏ MÜSAHİBƏ

Transmilli Mütəşəkkil Cinayətkarlıq nədir?Bu zaman hüquq nə deyir?

Oxu24.com mövzu ilə bağlı vəkil Esmira Rzayeva ilə müsahibə aparıb.

Sözügedən müshaibəni təqdim edirik:

 Azərbaycanda və beynəlxalq miqyasda transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq anlayışı necə izah olunur?

- Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq – bir və ya bir neçə ölkənin sərhədlərini aşaraq törədilən, təşkilatlanmış və planlı cinayət fəaliyyətidir. Burada əsas meyarlar: sabit qrupun olması, rəhbər və üzvlərin vəzifələrinin müəyyən edilməsi, fəaliyyətin sistemli və planlı şəkildə həyata keçirilməsidir. Bu tip cinayətlər yalnız yerli qanunvericiliklə deyil, həm də beynəlxalq hüquq və dövlətlərarası əməkdaşlıq vasitəsilə tənzimlənir.

Qrupun yaradılması və rəhbərliyi hüquqi baxımdan necə tənzimlənir?

-Azərbaycan Cinayət Məcəlləsində 34-cü maddə rəhbərlik və qrupun yaradılmasını tənzimləyir. Maddəyə görə, iki və daha çox şəxs qabaqcadan razılaşaraq cinayətkar fəaliyyət üçün sabit qrup yaradırsa, bu cinayət sayılır. Rəhbər qrupun fəaliyyətini planlayır, üzvlərin vəzifələrini müəyyənləşdirir və əməliyyatları koordinasiya edir. Üzvlər də məsuliyyət daşıyır, amma rəhbərdən fərqli olaraq cəza nisbətən yüngül olur.

Praktiki nümunə: Məsələn, bir qrup xarici ölkələrdə iqtisadi fırıldaq planlayır. Hələ əməliyyat başlamasa da, qrupun yaradılması hüquqi baxımdan məsuliyyət yaradır. Bu, həm profilaktik, həm də cəzalandırıcı xarakter daşıyır.

Qrupdakı rəhbər və üzvlərin məsuliyyəti hansı maddə ilə cəlb olunur?

- 218-ci maddəyə əsasən, qrupun yaradılmasına, rəhbərliyinə və fəaliyyətinə bilavasitə qatılan şəxs 8–15 il azadlıqdan məhrum edilə bilər. Rəhbər olmayan üzvlər isə 6–12 il cəza alır. Qrupda xüsusi mövqedən istifadə edən iştirakçılar daha ciddi cəzaya məruz qalır. Hüquqi prinsip budur ki, rəhbər bütün qrupun fəaliyyətinə görə məsuliyyət daşıyır, üzvlər isə yalnız iştirak səviyyəsinə görə.

Praktiki baxış: Hüquq-mühafizə orqanları əməliyyat zamanı rəhbəri və üzvləri fərdi olaraq izləyir və məsuliyyəti buna görə müəyyən edir. Məsələn, rəhbər əməliyyatları planlayıb, üzvlər isə icra edirsə, cəza buna uyğun müəyyən olunur.

Transmilli cinayətlər hansı sahələri əhatə edir?

-Əsas növlər belədir:

1. Narkotik vasitələrin və silahın qanunsuz dövriyyəsi – qrup beynəlxalq ticarət təşkil edir.

2. İnsan alveri və məcburi əmək – qrup xarici ölkələrdə insanları istismar edir.

3. Maliyyə cinayətləri – pul yuyulması, vergi və gömrük fırıldaqları, sərhəd tanımayan iqtisadi fırıldaqlar.

4. Kibercinayətlər texnoloji fırıldaqlar, məlumat oğurluğu, sərhəd tanımayan kiber əməliyyatlar.

Həmçinin oxuyun

Prezident müraciət ünvanladı

Polkovnik-leytenant VƏFAT ETDİ 

Tulin tutuldu - TƏFƏRRÜAT

Bakıda bina yanıb: Həyatını itirənlərin adları

Praktiki nümunə: Bir qrup Avropa və Asiya ölkələrində narkotik vasitələrin daşınmasını və pul yuyulmasını həyata keçirirsə, həm milli qanunvericilik, həm də beynəlxalq konvensiyalar tətbiq olunur.

Beynəlxalq hüquq bu prosesdə nə rol oynayır?

BMT-nin Palermo Konvensiyası və Avropa Şurasının konvensiyaları transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı vahid standartlar müəyyən edir. Dövlətlərarası əməkdaşlıq ekstradisiya, hüquqi yardım və sübut mübadiləsini əhatə edir. Interpol və Europol vasitəsilə qrup üzvlərinin izlənməsi və əməliyyatların koordinasiyası həyata keçirilir.

Praktiki baxış: Əgər qrup xarici ölkədə fəaliyyət göstərirsə, ekstradisiya və beynəlxalq əməliyyatlar yolu ilə məsuliyyətə cəlb olunurlar. Bu, həm qrupun fəaliyyətini məhdudlaşdırır, həm də cinayətkarların cəzalarını artırır.

 Cinayətkar qruplara qarşı mübarizə hansı üsullarla aparılır?

Mübarizə bir neçə istiqamət üzrədir:

1. Qrupların ifşası və pozulması – milli və beynəlxalq əməliyyatlar.

2. Cinayətkarların məsuliyyətə cəlbi – rəhbər və üzvlər üçün fərqli cəzalar.

3. Hüquqi standartların tətbiqi – milli və beynəlxalq qanunvericiliyin koordinasiyası.

4. İctimai təhlükəsizliyin qorunması – iqtisadiyyat və dövlət təhlükəsizliyinə ziyanların qarşısının alınması.

Praktiki nümunə: Hüquq-mühafizə orqanları əvvəlcə qrupun fəaliyyətini izləyir, planlamasını araşdırır və rəhbərliyin rolunu müəyyən edir. Sonra, sübutlar əsasında rəhbər və üzvlər fərdi məsuliyyətə cəlb olunur.

Bu qanunvericilik rəhbər və üzvlər arasındakı məsuliyyət fərqini necə təmin edir?

Rəhbər qrupun bütün fəaliyyətinə görə məsuliyyət daşıyır, üzvlər isə yalnız iştirak səviyyəsinə görə. Bu yanaşma həm hüquqi müdafiəni gücləndirir, həm də cinayətlərin qarşısını almağa imkan verir.

Ümumiyyətlə, transmilli mütəşəkkil cinayətkarlığa qarşı hüquqi çərçivəni necə qiymətləndirirsiniz?

Transmilli mütəşəkkil cinayətkarlıq dövlətlər üçün ciddi təhlükə yaradır, çünki sərhədləri aşaraq iqtisadi, sosial və təhlükəsizlik sisteminə ziyan vurur. Hüquqi tənzimləmə və beynəlxalq əməkdaşlıq vasitəsilə qrupların fəaliyyəti izlənir, məsuliyyət fərqli səviyyədə müəyyən edilir. Məqsəd həm profilaktik, həm də cəzalandırıcı xarakter daşımaq, ictimai və dövlət təhlükəsizliyini qorumaqdır.

Müsahibəni apardı: Miri Məcidli