Qadına qarşı iqtisadi zorakılığın cinayət hüququna daxil edilməsi  zəruridir - HÜQUQŞÜNAS

Oxu24.com oxuculara aktual hüquqi mövzuları təqdim edir.

Bu dəfə təqdim etdiyimiz mövzu qadınların mülkiyyət problemi ilə bağlıdır.

Mövzu ilə bağlı hüquqşünas Ellada Bayramovanın hüquqi şərhini təqdim edirik:

Həmçinin oxuyun

Təcili! Milli Məclis bu qərarları qəbul etdi

Pensiyalar nə qədər artırılacaq? - Millət vəkili 

Yanğında həlak olan ana və 2 övladı...

Bu rayonda güclü yanğın: HƏYATINI İTİRƏN VAR

Mülkiyyət hüququnun pozulması problemi və hüquqi mübarizənin yolları haqqı əlindən alınan qadının səsi, Azərbaycan cəmiyyətində qadının mülkiyyət hüququ bəzən “səssiz qışqırıq” kimi eşidilir — görürük, bilirik, hiss edirik, lakin çox vaxt qanunun səsi həyat həqiqətlərinin içində itib-batır. Qadın ailə qurur, ev-ocaq yaradır, ömür payını bölüşür, amma boşanma zəngi çalınanda birdən məlum olur ki, onun neçə illik zəhməti, evinə qatdığı ruzi-bərəkət, qurub-yaratdığı mülk “yad” bir adamın adına rəsmiləşdirilib.

Qadının mülkiyyət haqqı təkcə hüquqi termin deyil — o, qadının həyatının dayağı, sabahının təminatı, özünə güvəninin mayasıdır. Bu maya pozulanda qadının həm hüququ, həm ləyaqəti, həm də gələcəyi zədələnir. Azərbaycan qanunvericiliyində qadının mülkiyyət hüququ: kağız üzərində möhkəm, praktikada zəif

qadınların mülkiyyətə sahib olmaq və onu sərbəst idarə etmək hüququ Konstitusiyanın 29-cu maddəsi ilə bilavasitə təmin edilir. Bu maddə açıq şəkildə bildirir,

hər kəsin mülkiyyət hüququ vardır,

mülkiyyət toxunulmazdır,

heç kimin mülkiyyəti qanunsuz əlindən alınmamalıdır. Ailə münasibətlərinə gəldikdə isə, “Ailə Məcəlləsi”nin 32–34-cü maddələri ailədə əldə edilmiş əmlakın ər-arvadın birgə ümumi mülkiyyəti olduğunu təsbit edir. Yəni,

ər-arvad evlilik dövründə əldə edilmiş hər bir mülkün bərabər sahibi sayılır.

Mülk yalnız bir tərəfin adına alınsa belə, qanun qarşısında hər ikisinin mülkiyyətidir. Əmlakın bölünməsi zamanı əməyin formal və ya qeyri-formal olması fərq etmir — evdar qadın olmaq da əmlak yaratmağa töhfə sayılır. Qadınlar çox vaxt bilmirlər ki, evlilik dövründə alınan ev, maşın, torpaq onların adına yazılmasa belə, yenə də onların mülkiyyət payıdır. Bir çox ailələrdə qadına əmlakın bölünməsi barədə danışmaq “ayıb”, “ev yıxmaq”, “kişinin abrını tökmək” kimi təqdim edilir.

Boşanma zamanı qadın çox vaxt psixoloji, iqtisadi və sosial təzyiq qarşısında hüququndan imtina etməyə məcbur edilir.

Beləliklə, kağız üzərində qadının hüququ möhkəmdir, amma sosial davranış ənənələri və ailə içi güc balansı bu hüququ faktiki olaraq zəiflədir.

Mülkiyyət hüququnun pozulmasının ən çox rast gəlinən formaları

Əmlakın qadının adına rəsmiləşdirilməməsi

Evin, maşının, torpağın yalnız ərinin adına alınması sonradan mübahisələr yaradır. Qadın illərlə həmin evin tikintisində, təmirində, həyatın birgə qurulmasında iştirak etsə də, sənədsiz qalır. Qadına məcburiyyətlə “ərizə yazdırmaq”

Bəzi hallarda qadından “əmlakdan imtina ərizəsi” alınır — ya emosional təzyiq, ya qorxu, ya da iqtisadi asılılıq səbəbilə.

Mülki Məcəlləyə görə belə ərizələr çox vaxt etibarsız hesab edilməli olsa da, qadın bəzən bunu bilmədiyi üçün hüququnu itirmiş kimi qəbul edir.

Ailə Məcəlləsi bölünməni 50/50 nəzərdə tutsa da:

qadının rəsmi gəliri olmadığı üçün “töhfə yoxdur” kimi iddialar irəli sürülür, qadına qarşı sosial damğalama (“nə istəyir?”, “ailəni dağıtdı”, “ev onun deyil ki!”) onun məhkəməyə getməsinə mane olur.

Bu, xüsusilə bölgələrdə daha geniş yayılmışdır. Qız övladı hələ də “nəslin varisi deyil” kimi yanlış adətlərə görə mirasdan kənar saxlanılır. Halbuki Mülki Məcəllənin vərəsəlik normalarında qız və oğlan övladının hüquqları tam bərabərdir. Qadının hüququ müdafiəsi

Ailə Məcəlləsi – 32, 33, 34-cü maddələr

Bütün əmlak birgə mülkiyyətdir.

Bölünmə bərabər aparılmalıdır.

Qadının əmək fəaliyyəti olmasa belə, onun evdar qadın kimi əməyinə hüquq tanınır. Mülki Məcəllə – 338–343-cü maddələr

Birgə mülkiyyətin idarə olunması, bölünməsi, payların müəyyənləşdirilməsi.

Məhkəmə tərəfindən qadının payı müəyyən edilə bilər. Konstitusiyanın 25-ci maddəsi

Qadın və kişi bərabər hüquqlara malikdir.

Heç kəs cinsinə görə ayrı-seçkiliyə məruz qala bilməz. Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası – maddə 1, Protokol 1

Mülkiyyət hüququ dövlət tərəfindən qorunmalıdır.

Qadının əmlak payının əlindən alınması Konvensiya pozuntusu sayılır. Qadının mülkü onun taleyinin evidir

Qadının mülkiyyət haqqı yalnız bir ev, bir torpaq, bir maşın deyil — onun ömür kitabında öz səsini yazdığı yerdir. Qadın öz evinə sahib olanda həyatında bir təhlükəsizlik çınqısı yanır; o çınqıdan işıq doğur, o işıqdan iradə güclənir.

Qadını əmlaksız qoymaq – onu kölgəyə salmaqdır.

Kölgədə insanın şəklini görürsən, amma özünü yox. Bir qadın evinə, malına, əmlakına sahib olanda:

dünyaya daha dik baxır,

övladını daha inamla böyüdür, həyatın fırtınalarına qarşı daha möhkəm dayanır.

Bu haqq qadının əlindən alınanda isə, onun içindəki günəş sanki sönür – amma o günəşi yenidən yandırmaq hüququnun adı hüquq mübarizəsidir.

Haqqı görünən qadın, hüququ işləyən dövlət qadınlara hüquqi maarifləndirmə,

Ailə Məcəlləsi normalarının geniş izahı, pulsuz hüquqi konsaltinq xidmətləri. Nikah müqavilələrinin təşviqi qanuni şəkildə qadının əmlakının qorunmasının ən təsirli yolu.

Xüsusilə iqtisadi asılı qadınların miras hüquqlarının pozulmasına qarşı dövlət nəzarətinin gücləndirilməsi

Rəsmi aktlar və hüquqi mexanizmlər vasitəsilə.

Qadına qarşı iqtisadi zorakılığın cinayət hüququna daxil edilməsi

Ailə zorakılığı anlayışına iqtisadi asılılıq və mülkiyyət hüququnun məhdudlaşdırılması da əlavə edilməlidir. Qadının mülkiyyət hüququ qorunduqca cəmiyyət də güclənir. Qadının mülkü yalnız daş-divar deyil — onun ləyaqət kitabının bir səhifəsidir. Qanun bu səhifəni qoruyur, amma biz — hüquqşünaslar, dövlət, cəmiyyət — o səhifənin cırılmasına, itirilməsinə, susdurulmasına yol verməməliyik.