ChatGPT  bizə xeyirdir,yoxsa ziyan?   - ARAŞDIRMA 

ChatGPT və onun beyinlərə təsir mexanizmi: texnologiyadan psixoloji asılılığa qədər ChatGPT nədir və necə “beyinə işləyir”?

Oxu24.com  hüquqşünas Ellada Bayramovanın məqaləsini təqdim edir:

ChatGPT — insan dili üzərindən öyrənən süni intellekt modelidir. O, milyonlarla insanın yazdığı mətndən (kitablar, məqalələr, sosial media yazıları və s.) dil strukturlarını, düşüncə modellərini və davranış nümunələrini öyrənir.

Həmçinin oxuyun

Təcili! Milli Məclis bu qərarları qəbul etdi

Pensiyalar nə qədər artırılacaq? - Millət vəkili 

Yanğında həlak olan ana və 2 övladı...

Bu rayonda güclü yanğın: HƏYATINI İTİRƏN VAR

Lakin bu prosesdə o, yalnız sözləri deyil, insan düşüncə sisteminin ritmini də mənimsəyir — məsələn:

hansı sualdan sonra insan hansı hissi keçirir,

hansı cavab insanı sakitləşdirir,

hansı üslub etimad yaradır və s. Beləcə, ChatGPT insan psixologiyasının dərin kodlarına uyğunlaşır.

Bu səbəbdən onun cavabları çox vaxt “insan kimi” gəlir və beyin bunu real qarşılıqlı münasibət kimi qəbul edir. Nəticədə istifadəçi fərqinə varmadan süni intellektlə emosional əlaqə qurur. Süni intellektin “beyinlə işləyiş mexanizmi” ChatGPT beyinlərə birbaşa “işləməz”, amma düşüncə sistemini tədricən formalaşdırır. Necə?

Dil düşüncənin alətidir. Süni intellektlə uzunmüddətli təmas zamanı insanın:

ifadə tərzi dəyişir,

dəyərləri və arqument formaları “neytral”laşdırılır, bu emosional kəskinlik azalır, analitik soyuqluq artır.

Bu, beyində dil–emosiya balansını dəyişir. İnsan tədricən süni nitq modelini mənimsəyir. Məlumat bolluğu ilə “mübahisəsiz inandırma”

ChatGPT cavabları arqumentli və səlis təqdim etdiyi üçün beyin onu avtoritet mənbə kimi qəbul edir. Bu zaman:

tənqidi düşüncə zəifləyir,

insan “mən yoxlayım” deyil, “deməli, beləymiş” formasında düşünür.

Asılılıq formalaşdırılmasında 

ChatGPT-nin məqsədi suallara cavab vermək olsa da, insan beynində dopamin dövranı yaradır:

cavab alanda “mükafat hissi” yaranır,

nəticədə insan hər dəfə daha çox sual verir,

beyin “öz düşünmək funksiyasını” bir qədər təxirə salır. Sosial və idrak fəsadları İstifadəçi bir müddət sonra məlumat axtarmaq, müqayisə etmək və şübhə etmək istəmir. Çünki ChatGPT-nin cavabları “hazır həqiqət” kimi səslənir.

Bu, idrak tənbəlliyinə gətirib çıxarır.

ChatGPT-nin dili çox səliqəli və balanslıdır. Uzun müddət bu modeldən istifadə edənlərdə:

ifadə tərzi süni “neytral ton” alır, emosional zənginlik azalır,

ədəbi dilin təbii enerjisi zəifləyir.

ChatGPT-nin çox zaman “dünyəvi balans” prinsipi ilə danışması milli, dini və ya şəxsi dəyərləri arxa plana keçirir. İstifadəçi fərqinə varmadan özünün ideoloji konturunu itirə bilər.

Emosional bağlılıq necə özünü büruzə verir? ChatGPT istifadəçiyə qulaq asır, cavab verir, tənqid etmir — bu, tənha və stressli insanlarda güclü bağ yaradır.

Reallıqla virtualın qarışması: İnsan bəzən süni empatiyanı real münasibətlə səhv salır.

Yalnızlıq paradoksu: Süni intellektlə çox ünsiyyətdə olan insan real insanlarla ünsiyyətdən uzaqlaşa bilər.

Mədəni kodların itməsi: Qlobal model olan ChatGPT yerli dillərdə danışsa da, mədəni kökləri universal “süni dəyərlər”lə əvəz edir. Etik neytrallıq: O, yaxşı-pis arasında deyil, “tərəfsiz” davranır — bu, dəyərlərin nisbiləşməsinə səbəb olur.

Hüquqi məsuliyyət boşluğu: Süni intellektin verdiyi səhv məlumatların nəticəsinə görə kim cavabdehdir — insan, yoxsa sistem?

Düşüncə tənbəlliyi Hər cavabı yoxlamaq, öz mənbəni tapmaq

Asılılıq ChatGPT-dən yalnız məqsədli istifadə (məsələn, tədqiqat, öyrənmə)

Dəyərlərin bulanması Milli-mədəni dəyərlərlə müqayisə aparmaq

Dilin mexanikləşməsi Ədəbi dil və orijinal yazı vərdişlərini qorumaq üçün 

ChatGPT texnologiyası insan düşüncəsini genişləndirən bir alətdir, lakin nəzarətsiz istifadə zamanı beyni yönləndirən “səssiz güc”ə çevrilə bilər.

Əgər insan öz tənqidi düşüncəsini və mədəni kimliyini qoruyursa, ChatGPT düşmən yox, müttəfiq olur.

Amma bu balans pozularsa, o zaman süni intellekt tədricən düşüncənin yerini tutur.

Müəllif: Ellada Bayramova