İrana qarşı “silah” Türkiyəyə keçir: Razılaşma pozula bilər – Yeni münaqişə anonsu

Yanvarın 15-də ABŞ-ın vasitəçiliyi ilə Fələstinin HƏMAS qruplaşması və İsrail arasında atəşkəs razılaşmasının imzalanması bütün dünyada müsbət qarşılandı. Lakin razılaşmanın elanından bir neçə saat sonra İsrail Silahlı Qüvvələrinin Qəzza zolağına hücumu vəziyyəti yenidən gərginləşdirdi.

Buna baxmayaraq əsir və girovların dəyişməsini nəzarət tutan 42 günlük razılaşma HƏMAS rəhbərliyi və Təl-Əviv tərəfindən təsdiqlənib. İsrailin yeni hücumlar həyata keçirməsi isə əldə olunan atəşkəsin pozulmasına təhdid kimi dəyərləndirilir.

Tərəflər 42 günlük razılaşmaya riayət edəcəklər? Qısamüddətli atəşkəsin sülhlə nəticələnmə ehtimalı varmı?

Globalinfo.az-a danışan analitik Aqşin Kərimov deyib ki, İsraillə HƏMAS arasındakı atəşkəs həm israillilər, həm də fələstinlilər üçün uzun və ağrılı fəsli bitirmək ümidləri yaradır:

“Lakin yenə də, müharibə və ya döyüşlərin bərpasını tələb edən dönüş nöqtələrinin yaranması mümkündür. Bu, texniki baxımdan İsrail və ya HƏMAS-ın atəşkəs sazişinin tələblərini pozmaq proqnozları ilə izah edilə bilər. Daha geniş geosiyasi prizmada isə Yaxın Şərqin yenidən sürpriz şəkildə formalaşdırılmasından irəli gələn nəticələr yeni münaqişələri qaçılmaz edəcək.

Hərçənd ki, HƏMAS-İsrail müharibəsinin gedişatında İranın müqavimət oxu sarsıdıcı zərbə aldı, Suriyadakı Bəşər Əsəd rejimi devrildi, Tehranın Yaxın Şərq strategiyası tənəzzülə yaxınlaşdı. Yəni düşünmək olar ki, İranın geosiyasi mövqelərinin zəifləməsi, bəlkə Yaxın Şərqi sülh və sabitlik regionu edə bilər, lakin məsələ təkcə Tehranla məhdudlaşmır.

Regionda Türkiyə böyük geosiyasi üstünlüklər qazanır, Çinin strateji yanaşmaları genişlənir, ABŞ ilə Rusiya isə əvvəlki dövrlərə nisbətdə çox da uğur qazana bilmir. Buna baxmayaraq, HƏMAS ilə İsrail arasındakı atəşkəs ABŞ diplomatiyasının Çin diplomatiyasını məhdudlaşdırmaq səylərinin bir hissəsi kimi şərh oluna bilər”.

Ekspert hesab edir ki, rəqabətin davamı, üstəlik İsrailin HƏMAS-ı tamamilə məhv etmək barədəki bəyanatları proseslərin region üçün bundan sonrakı nəticələrini qaranlıqlaşdırır:

“Rəqabətə əsaslanan strategiyaların təsirinin tam həcmi tezliklə məlum olacaq. Onu da nəzərə almaq zəruridir ki, hələ ABŞ-ın yeni seçilmiş Prezidenti Donald Tramp administrasiyasının Yaxın Şərq siyasətinin konturları tam bəlli deyil. Amma Trampın İsrailə misilsiz dəstəyi münaqişələri alovlandıra bilər.

Deməli atəşkəs sazişi gələcəyə dair sülh üfüqlərini tam aydınlaşdırmayan və situativ olaraq müharibənin dondurulması riskini özündə ehtiva edən sənəddir. Dağılmış və xarabalıq vəziyyətində olan Qəzzada, əhalini saxlamaq və humanitar fəlakəti sabitləşdirmək qarşıda duran ən əhəmiyyətli problemlərdən biridir”.

Analitikin sözlərinə görə, atəşkəsin nəhəng regional konteksti barədə əlavə iddialar da yaranır:

“Türkiyənin İranın güzəştlərə məcbur edilməsi ilə başlana biləcək yeni proseslərdə geosiyasi mövqeləri güclənəcək. Ankaranın baxışı hərbi genişlənmə ilə yanaşı, strateji infrastrkturlara, iqtisadi razılaşmalara köklənəcək. Türkiyə Suriyanın gələcəyinin əsas memarı kimi çıxış edir, həm də PKK-nın məhvi barədə strategiyasını yeniləyir.

Hərçənd ki, burada Ankara ilə Təl-Əvivin maraqlarının toqquşan və birləşən tərəfləri mövcuddur. Bu, ayrıca bir mövzunun predmetidir, lakin Yaxın Şərqdəki ən son sülh hadisəsi (HƏMAS-İsrail razılaşması) Türkiyənin PKK əleyhinə mübarizə kodeksinə müsbət təsir göstərəcək. Bununla da Türkiyə Yaxın Şərqdə güc balansını dəyişməyə, Dəməşqdə Ankaradan idarə olunan hakimiyyət qurmağa, ABŞ, İran, Rusiya kimi rəqiblərinin təsirini əhəmiyyətli şəkildə cilovlamağa nail olmaq yanaşmalarını təkrarlayacaq”.