Dinozavrların nəsli niyə kəsildi? 

Dinozavrlar 200 milyon ildən çox davam edən bir dövrdə Yer üzünü fəth edən möhtəşəm canlılardır. Onlar Triyas dövrünün əvvəllərindən başlayaraq, Cretaceous dövrünün sonuna qədər müxtəlif formalarla inkişaf etmiş və müxtəlif ekosistemlərdə həyat sürmüşdür. Lakin təxminən 66 milyon il əvvəl dinozavrların böyük bir hissəsi kütləvi yox olma hadisəsi nəticəsində nəsli kəsildi. Bu hadisə hələ də elm adamları tərəfindən müzakirə edilən böyük bir sirr olaraq qalır. Nə üçün dinozavrların nəsli kəsildi? Bu suala cavab vermək üçün bir çox fərqli nəzəriyyələr mövcuddur. Həm təbii hadisələr, həm də bu hadisələrin təsiri ilə dəyişən şərait dinozavrların həyatını sona yetirmişdir. Bu yazıda dinozavrların nəsil kəsilməsinin səbəbləri və bu məsələyə dair əsas elmi mülahizələrə diqqət yetiriləcəkdir. Dinozavr

Dinozavrların yüksəlişi və çeşidliliyi

Dinozavrlar Mesozoik dövrünə aid olan Triyas dövründə ilk dəfə ortaya çıxmış və bu dövrün sonunda dominant növlərə çevrilmişdir. Triyasın başlanğıcında dinozavrlar hələ kiçik və nisbətən təvazökar formalar idi. Lakin, Cretaceous dövründə yəni dinozavrların son dövründə onlar artıq çox müxtəlifləşmiş və müxtəlif ekosistemlərdə hökmranlıq edirdi. Bu dövr ərzində dinozavrlar həm quruda, həm də suda yaşamış, havada uçan növləri belə inkişaf etmişdi. Böyük dinozavrlar kimi T. rex və Brachiosaurus kimi nəhənglər ekosistemdəki ən yuxarı yırtıcılar olaraq yer almışdılar. Lakin, dinozavrların bu müxtəlifliyinin uzun müddət davam etməsi mümkün olmadı.

Kütləvi yox olma hadisəsi

Dinozavrların nəsli kəsilməsinin səbəbini başa düşmək üçün yer üzündə baş vermiş kütləvi yox olma hadisəsini daha dərindən araşdırmaq vacibdir. 66 milyon il əvvəl baş vermiş bu hadisəyə «Kretase-Triyas kütləvi yox olma hadisəsi» deyilir. Bu hadisə Yer üzündəki çox sayda canlı növünün birdən-birə yox olmasına səbəb olmuşdur. Təkcə dinozavrlar deyil, bir çox digər canlılar və bitki növləri də yox olmuşdur. Bu, Yerin həyatında ən böyük kütləvi yox olma hadisələrindən biridir. Lakin hələ də alimlər bu hadisənin əsas səbəblərini müəyyənləşdirməkdə çətinlik çəkirlər. Bir çox fərqli nəzəriyyə mövcuddur, ancaq bu hadisənin bir neçə səbəbdən qaynaqlandığı qənaəti ümumilikdə qəbul edilir.

Asteroit zərbəsi

Kretase dövrünün sonunda baş vermiş kütləvi yox olma hadisəsinin ən çox qəbul edilən səbəbi Yerin atmosfərinə düşən böyük bir asteroit və ya kometadır. Bu hadisə 66 milyon il əvvəl Yerin yaxınlığından keçən bir göy cismindən qaynaqlanır. Böyük bir asteroit Yerin səthinə çarparaq nəhəng bir krater yaratmış və atmosferə böyük bir toz və kül buludu yaymışdır. Bu toz buludu, günəş işığını bloklamış və Yerin iqlimini kəskin şəkildə dəyişdirmişdir. Nəticədə, təbii olaraq fotosintez edən bitkilər işıqdan məhrum olmuş və bu da ekosistemi pozmuşdur. Dinozavrlar, həmçinin digər canlılar qida zəncirindəki dəyişikliklərə qarşı dayanıqsız olmuş və nəsilləri tükənmişdir.

Həmçinin oxuyun

Сколько зарабатывает президент России в 2025 году 

"Var-yox" söyüşü ilə gündəmə gələn FHN polkovniki kimdir? - DOSYE

Rəis qəzada həyatını itirdi  - SON DƏQİQƏ

Müğənni Vəfa Şərifovaya cinayət işi açılıb?

Vulkanik fəaliyyət və iqlim dəyişiklikləri

Asteroit zərbəsinin yaratdığı nəticələrlə yanaşı, vulkanik fəaliyyət də Kretase dövrünün sonlarında dinozavrların yox olmasına təsir göstərmişdir. Təkcə Hindistanda yerləşən Deccan Trap vulkanlarının fəaliyyəti Yer üzündəki iqlimi dəyişdirən digər bir faktordur. Bu vulkanlar nəhəng lava axınları ilə yanaşı, atmosferə böyük miqdarda zəhərli qazlar və karbon dioksid buraxmışdır. Bu qazlar, həmçinin qlobal istiləşməyə səbəb olmuş, bunun nəticəsində qlobal temperaturun artmasına yol açmışdır. İqlim dəyişikliyi, həmçinin qida zəncirində pozulmalara, ekosistemin pozulmasına və dinozavrların yox olmasına yol açmışdır.

Dinozavrların nəsli kəsildikdən sonra ekosistem dəyişiklikləri

Dinozavrların nəsli kəsildikdən sonra Yer üzündə böyük bir ekosistem dəyişiklikləri baş verdi. Dinozavrların yox olması ilə birlikdə, yerə hakim olan digər canlı növləri, məsələn, məməlilər və quşlar yeni bir boşluq yaratmış və ekosistemə uyğunlaşmağa başlamışdır. Məməlilərin inkişafı, xüsusilə insanların yaranması üçün təməl yaratmışdır. Bu dövr, həmçinin bitki örtüyünün yenidən formalaşması və yeni növlərin meydana çıxması ilə əlaqədar böyük bir dəyişiklik dövrü olmuşdur. Dinozavrların sonu, həm də çox sayda həyat formasının yaranmasına və yeni növ ekosistemlərin inkişafına zəmin hazırlamışdır.

Böyük təsir və dərslər

Dinozavrların nəsli kəsildikdən sonra bu hadisə bioloji müxtəlifliyin və həyatın davamlılığının nə qədər həssas olduğunu göstərdi. Bu yer üzündə baş verən təbii hadisələrin canlılar üzərində necə böyük təsirlər yaratdığını bizə xatırladır. Kütləvi yox olma hadisələri gələcəkdə bu cür ekologiya pozuntularına qarşı daha yaxşı tədbirlər görmək və təbiətin qaydalarına uyğun yaşamağın vacibliyini bir daha sübut edir. Həmçinin, dinozavrların yox olmasının səbəbləri və nəticələri ilə bağlı tədqiqatlar, ekoloji tarazlığın qorunması məsələsində daha dərindən düşünməyə səbəb olmuşdur.