Universitet müəllimləri də MİQ imtahanı verəcək? 

"Universitetlərin reytinq və nüfuz məsələsində də ciddi problemlər mövcuddur"

Məlumdur ki, orta məktəb müəllimləri işə müəllimlərin işə qəbulu (MİQ) mexanizmi ilə qəbul olunur. Bu proses müəyyən narazılığa səbəb olur. Əsasən də ali məktəblərin nüfuzunu aşağı salır. MİQ-dən keçə bilməyən müəllim kimi çalışa bilmir. Bu da həmin pedaqoji təhsil ocaqlarının prestijini, hörmətini aşağı salır.

Son vaxtlar təhsil cameəsi arasında belə bir fikir yayılıb ki, müəllimlərin işə qəbulu (MİQ) mexanizmi ali təhsil müəssisələrinə də tətbiq olunacaq. Hesab edilir ki, universitetlərdə də MİQ formatına uyğun mərkəzləşdirilmiş imtahan keçirilsə, bu, ali məktəblərə müəllim qəbulu prosesində şəffaflığı və obyektivliyi artıra bilər.Bu fikir təhsil ictimaiyyəti arasında fikir ayrılığına səbəb olub. Kimisi bu təklifi dəstəkləyir, bəziləri isə qarşı çıxır. Onların fikrincə, ali təhsil sistemi orta məktəblərdən fərqli olaraq ixtisaslaşmış, elmi-tədqiqat yönümlü və akademik azadlığa əsaslanan bir strukturdur. MİQ isə əsasən standart bilikləri ölçən test mərhələsinə və inzibati qərarlara söykəndiyi üçün universitet mühitinə uyğun gəlmir.ə

Mövzu ilə bağlı təhsil eksperti Kamran Əsədov “Yeni Müsavat”a danışıb. Ekspert qeyd edib ki, universitetlərdə müəllimlərin işə qəbulu prosesinin qapalı və qeyri-obyektiv olması, kadrların təyinində şəxsi əlaqələrin, korporativ maraqların və bəzən maliyyə faktorlarının üstünlük təşkil etməsi təhsilin keyfiyyətinə bilavasitə mənfi təsir göstərir: “Bütün bunlar yalnız daxili müzakirə predmeti deyil, həm də ictimai etimadı sarsıdan sistemli problemlərdir.

“Təhsil haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununun 13.1-ci maddəsinə əsasən, ali təhsil müəssisələri elmi, metodik və təşkilati baxımdan müstəqildir və daxili strukturlarını, müəllim seçimi qaydalarını özləri müəyyən edirlər. Lakin bu muxtariyyət effektiv və şəffaf mexanizmlərlə müşayiət olunmadıqda, universitetlərdə daxili korrupsiya, qeyri-peşəkar təyinatlar və formal akademik fəaliyyət geniş yayılır. Hazırda bir çox ali məktəblərdə müəllimlərin və dosentlərin işə qəbulu elmi və pedaqoji keyfiyyətlərdən daha çox şəxsi münasibətlər və qapalı prosedurlar əsasında baş tutur.

Dövlət Statistika Komitəsinin 2023-cü ilə dair məlumatına görə, Azərbaycanda ali təhsilli şəxslərin 26%-i öz ixtisası üzrə işləmir. Bu isə ali təhsil sisteminin əmək bazarına uyğun kadr hazırlamaq qabiliyyətinin zəif olduğunu göstərir. Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin verdiyi digər məlumatlara görə, 2024-cü ilin əvvəlində ali təhsilli işsizlərin sayı 51 min nəfər təşkil edib. Bu göstəricilər onu deməyə əsas verir ki, universitetlərdə verilən ixtisaslar və tədris proqramları əmək bazarının real tələbatına cavab vermir, tələbələrə verilən nəzəri biliklər praktik bacarıqlardan və peşə hazırlığından uzaqdır".

Həmçinin oxuyun

Prezident Vaşinqtondadır - Fotolar 

TƏCİLİ! Ucuz qiymətə ev və obyekt satılır 

Sabahın havası ilə bağlı XƏBƏRDARLIQ 

İlham Əliyevin ABŞ-yə səfəri münasibətlərin yenidən dirçəldiyinin əyani göstəricisidir - RƏY 

Ekspert qeyd edib ki, universitetlərin reytinq və nüfuz məsələsində də ciddi problemlər mövcuddur: “QS, THE və CWTS Leiden kimi beynəlxalq reytinqlərdə Azərbaycan universitetlərinin ya adı ümumiyyətlə yoxdur, ya da çox aşağı sıralardadır. Məsələn, 2024-cü ildə CWTS Leiden sıralamasına görə Azərbaycan universitetləri yalnız 1 və ya 2 universitet səviyyəsində, çox aşağı indikatorlarla təmsil olunub. Bunun əsas səbəbi elmi məqalələrin keyfiyyətsizliyi, beynəlxalq əməkdaşlığın zəifliyi və əsaslı tədqiqat mədəniyyətinin formalaşmamasıdır. Bu reytinqlərdə bəzən pullu iştirak mexanizmləri vasitəsilə mövqe əldə olunması isə sistemin şəffaflığını daha da şübhə altına alır.

Müsbət tərəf kimi qeyd edilə bilər ki, bəzi ali məktəblər son illərdə tədris proqramlarını beynəlxalq kurikulumlara uyğunlaşdırmağa, müəllimlərin kvalifikasiyasını artırmağa və rəqəmsallaşma sahəsində islahatlara başlamağa cəhd göstərirlər. Dünya təcrübəsində ali təhsil sistemində şəffaflıq və əmək bazarı ilə uyğunlaşma əsas indikatorlar sayılır. Məsələn, Almaniyada universitet müəllimlərinin işə qəbulu üçün mütləq açıq müsabiqə keçirilir və “habilitasiya” adlı ciddi elmi kvalifikasiya tələbi tətbiq olunur. Böyük Britaniyada “Research Excellence Framework” (REF) sistemi ilə universitetlərin elmi performansı rüblərlə ölçülür və nəticəyə görə maliyyələşmə həyata keçirilir. Birləşmiş Ştatlarda isə universitet müəllimlərinin işə qəbulu zamanı açıq elan, CV və elmi nəticələrin analizi, dərs nümunəsi və çoxpilləli müsahibə sistemi tətbiq edilir.

Azərbaycan universitetlərinin əmək bazarından uzaq düşməsinin əsas səbəbi həm proqramların məzmununun köhnəlməsi, həm praktiki təlimin olmaması, həm də sahibkar və işəgötürən strukturlarla əməkdaşlığın çox zəif olmasıdır. Bir çox fakültələrdə tələbələr yalnız nəzəri biliklərlə universiteti başa vurur, heç bir real layihədə iştirak etmədən, sahəyə getmədən məzun olurlar. Bu isə onların əmək bazarına hazır olmaması ilə nəticələnir.

Yaxın perspektivdə dəyişiklik üçün əsas addım ali təhsil sistemində akademik məsuliyyət və idarəetmədə şəffaflıq prinsiplərinin gücləndirilməsi, işə qəbul və təyinatlarda müsabiqə əsaslı mexanizmlərin tətbiqi, eləcə də universitetlərin əmək bazarı ilə inteqrasiya olunmuş proqramlara keçididir. Qanunvericilikdə universitetlərin daxili muxtariyyəti tanınsa da, bu muxtariyyət keyfiyyət və ictimai cavabdehliklə birgə tənzimlənməlidir.

Əgər bu problemlər sistemli şəkildə həll olunmasa, ali təhsil müəssisələri yalnız diplom verən, lakin bilik və bacarıq aşılamayan mərkəzlərə çevriləcək. Bu isə nə ölkə iqtisadiyyatına, nə də gələcək nəslin formalaşmasına töhfə verməyəcək. Beləliklə, ali təhsilin mahiyyəti dəyişdirilməli, şəffaf, açıq, əmək bazarına bağlı və akademik məhsuldarlığa əsaslanan sistem qurulmalıdır".