Heyvanlar haqda bu faktlar SİZİ ŞOK EDƏCƏK
27 İyul 2025, 15:19
Qaynar xətt:
(+99450) 247 90 86MARAQLI
1602
20.02.2025, 16:22
Dövlətlərin istədikləri qədər pul çap etmələrinə heç bir hüquqi maneə olmasa da, reallıqda bunu etmək çox ağır iqtisadi nəticələrə gətirib çıxarır.
Oxu24.com “Yeniavaz”a istinadən xəbər verir ki, 2008-ci ildə Zimbabvedə baş verənlər bunun ən bariz nümunəsidir.
2000-ci ildən başlayaraq prezident Robert Muqabe Zimbabvedə torpaq islahatı proqramı həyata keçirib. Bu islahat çərçivəsində ağdərili fermerlərin torpaqları müsadirə edilib və hökumət tərəfindən yerli əhaliyə paylanıb. Lakin, yeni torpaq sahiblərinin əksəriyyəti kənd təsərrüfatı sahəsində təcrübəsiz olublar. Bu səbəbdən kənd təsərrüfatında məhsuldarlq kəskin şəkildə azalıb. Ölkənin əsas ixrac məhsulu olan tütün, qarğıdalı və şəkər qamışı istehsalı çökməyə başlayıb. Nəticədə, Zimbabve öz ərzağını özü istehsal etdiyi halda, ərzaq idxal etməyə məcbur olub və xarici valyutaya tələbat artıb.
Bundan başqa, torpaq islahatı və insan haqları pozuntuları səbəbindən Avropa Birliyi və ABŞ Zimbabve hökumətinə qarşı iqtisadi sanksiyalar tətbiq edib. Xarici sərmayələr dayanıb və ixracın azalması nəticəsində hökumətin valyuta ehtiyatları tükənib. Dollar və digər xarici valyutalar ölkədən çıxmağa başlayib. İqtisadiyyatda çöküş başlayıb, maaşları və pensiyaları ödəmək çətinləşib.
Bunların nəticəsində hökumət bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinə əsaslanan qərarlar qəbul etmək əvəzinə, ölkənin Mərkəzi Bankı çoxlu miqdarda pul çap etməyə başlayıb.
2008-ci ildə pul çap etmə siyasəti nəticəsində ölkədə hiperinflyasiya baş verib. Bu, ölkənin tarixində və hətta dünya iqtisadi tarixində ən ağır maliyyə böhranlarından biri sayılır.
Zimbabvenin hökuməti o qədər çox pul çap edib ki, inflyasiya milyon faizləri keçib və ölkədə 100 trilyon Zimbabve dolları dəyərində əskinaslar buraxılıb. Əvvəlcə insanlara daha çox pul çatırdı, amma bazarda malların sayı artmadığı üçün qiymətlər kəskin şəkildə yüksəlib. Zimbabvenin inflyasiya göstəriciləri dünyanın heç bir yerində görünməmiş bir həddə çatıb. 2008-ci ilin iyulunda inflyasiya səviyyəsi – 231 milyon faiz, 2008-ci ilin noyabrında isə bu rəqəm 89,7 sekstilyon faiz olub. Qiymətlər demək olar ki, hər saat dəyişib. Səhər çörək alan şəxs axşam eyni çörəyə 10 dəfə çox pul ödəməli olub. Nəticədə, insanlar əskinasları zibilliyə atırdılar, çünki pulun dəyəri yox idi.
Problemdən çıxış yolu kimi, 2009-cu ildə Zimbabve hökuməti öz milli valyutasını ləğv edib və ABŞ dollarına keçib. Tədricən inflyasiya nəzarət altına alınsa da, problem tam həll olunmayıb. İllər sonra Zimbabve yenidən öz milli valyutasını bərpa etməyə çalışsa da, 2019-cu ildə yeni inflyasiya dalğası başlayıb.
Həmçinin oxuyun
Zimbabve nümunəsi bir daha göstərdi ki, dövlətlər istədikləri qədər pul çap edə bilməzlər. Pul çap etmək, ölkənin real iqtisadi gücü ilə dəstəklənməlidir.
Əgər bir ölkə sadəcə istədiyi qədər pul çap edə bilsəydi, dünyada heç bir yoxsulluq olmazdı. Amma pulun dəyəri, onun arxasında duran istehsal, xidmət və iqtisadiyyatla müəyyən edilir.
Dövlətlərin hansı səbəbdən daha çox pul çap edə bilmədiklərini sadə şəkildə belə izah etmək olar:
Təsəvvür edək ki, ölkə iqtisadiyyatı hər gün 1000 manat dəyərində məhsul istehsal edir. Məsələn, gün ərzində hər birinin qiyməti 100 manat olan 10 ədəd mobil telefon istehsal edilir. Gün ərzində dövriyyəyə buraxılan pulun məbləği də 1000 manat olur. Bu o deməkdir ki, insanlar əllərindəki 1000 manatla istehsal olunan 10 ədəd telefonu satın ala bilirlər. Bir müddətdən sonra Mərkəzi Bank daha çox pul çap etməyə başlayır və gün ərzində dövriyyəyə 2000 manat buraxır. Lakin dövriyyədəki pulun artmasına baxmayaraq, istehsal olunan mobil telefonun sayı dəyişmir. Əvvəlki kimi hər gün 10 ədəd telefon istehsal olunur. İnsanların əlində olan pul 2 dəfə artdığı üçün onlar telefona 2 dəfə artıq pul ödəməyə hazır olurlar və buna görə də, telefonların qiyməti 200 manata yüksəlir.
Gördüyünüz kimi pulun çox olması heç bir dəyişikliyə səbəb olmur, yalnız satılan məhsulun qiyməti yüksəlmiş olur.
Yuxarıdakı misalı qısa şəkildə belə ifadə edə bilərik: Artıq pul çap etmək məhsulun qiymətini qaldıra bilər, lakin onun miqdarına təsir edə bilməz. İnsanların pulu artdıqca daha çox məhsul almaq istəyəcəklər və bu da puldan fərqli olaraq miqdarı sabit qalan həmin məhsullara tələbi artıracaq. Nəticədə, həmin məhsulların qiyməti yüksələcək.
Başqa sözlə, dövriyyəyə nə qədər çox pul buraxılırsa, satılan məhsulların qiyməti də o qədər sürətlə bahalaşır və bu zaman da inflyasiya dediyimiz proses baş verir.
İnflyasiya zamanı insanların əlində olan pul dəyərdən düşür, qiymətlər tez-tez dəyişir. İqtisadiyyatda qeyri-müəyyənlik və qarmaqarışıqlıq meydana gəlir. Pulun dəyərdən düşməsi həm də real iqtisadiyyata mənfi təsir göstərməyə başlayır. Yüksək inflyasiyanın olduğu ölkələrdə iqtisadiyyata yatırılan sərmayələr azalır. İnflyasiya zamanı pul dəyərdən düşüdüyü üçün hər hansı bir istehsal sahəsinə investisiya yatırmaq riskli olur.
23:43 / 29 İyul 2025
İnsanlar narahatdır: Dənizə girənlər bədəndə yanıq izləri ilə çıxır
19
23:13 / 29 İyul 2025
Qarabağ və Şərqi Zəngəzur son ayda rekord sayda ziyarətçi qəbul etdi - 500 mindən artıq...
26
20:56 / 29 İyul 2025
Rusiyada konsert verməkdən imtina etdi
30
16:22 / 29 İyul 2025
Qaz olmayacaq
97
15:40 / 29 İyul 2025
Prezidentin sərəncamı 160 mindən çox şəxsə şamil ediləcək
1470
15:24 / 29 İyul 2025
Prezident dəyişikliyi TƏSDİQLƏDİ
206
14:45 / 29 İyul 2025
Rusiya müttəfiqlərinin adlarını AÇIQLADI
111
14:25 / 29 İyul 2025
Moldova Rusiyaya bağlı şirkəti qaz təchizatından kənarlaşdırmaq istəyir
76
14:10 / 29 İyul 2025
Kremldən Trampın ultimatumu ilə bağlı AÇIQLAMA
91
14:08 / 29 İyul 2025
Sabahın havası AÇIQLANDI
723
13:57 / 29 İyul 2025
Rus banklarında nə baş verir?
95
13:53 / 29 İyul 2025
FSB terror aktlarına çağıran Nijni Novqorod sakininin həbsinin görüntülərini yayıb
85
13:25 / 29 İyul 2025
Prezident sərəncam imzaladı :Pul AYRILDI
947
13:14 / 29 İyul 2025
Putindən yeni TƏYİNAT
111
13:11 / 29 İyul 2025
NATO gəmisi Baltik dənizində təcrübələr aparır
82
13:07 / 29 İyul 2025
Messinin saatı sərvət dəyərindədir - QİYMƏTİ
134
12:43 / 29 İyul 2025
Kobranı dişləyən uşaq huşunu itirdi
383
12:37 / 29 İyul 2025
Dənizdən meyitləri TAPILDI
696
12:31 / 29 İyul 2025
Apple ilk dəfə Çindəki mağazasını bağlayır
81
12:20 / 29 İyul 2025
Tarif Şurası QƏRAR VERƏCƏK - 1 manatdan artıq olmayacaq
338
12:07 / 29 İyul 2025
Abşeronda 22 yaşlı gəlinin qətlə yetirilməsinin TƏFƏRRÜATI
146
11:51 / 29 İyul 2025
Qazaxıstan kömürü Rusiya limanları vasitəsilə Avropaya çıxacaq
91
11:39 / 29 İyul 2025
"Komedixana"nın ulduzları haralıdır? — Təəccüblənəcəksiniz (SİYAHI)
387
11:37 / 29 İyul 2025
Ermənistanda maye qazın qiyməti kəskin bahalaşıb
82
© 2025 Oxu24.com Müəllif hüquqları qorunur.