Bu gün dünyanın əksər ölkələrində insanların əsas vəzifəsi, çöldəki yaxşı hava  şəraitinə pəncərədən baxmaq və cazibəyə qarşı çıxaraq evdə qalmaqdır.  Ev koronavirusdan ən etibarlı müdafiədir.  Ancaq bu o demək deyil ki, uzun müddət davam edən özünü təcrid orqanizmə zərər verməyəcək.  Görmə problemləri, həzm narahatlığı və depresiya aysberqin yalnız görünən hissəsidir.

Elm, ABŞ-da kabel televiziyası yarandıqdan bəri  divanda uzunmüddətli oturaq həyat tərzindən qaynaqlanan mənfi təsirlərini öyrənir.  Hər qış çoxları inersiya əsaında doğma və isti yerindən ayrılmaq istəmədiyi vaxtlarda  sosial şəbəkələrdə və  qəzet  redaksiyalarında bu mövzu yada düşür.  Təcrübə faydalıdır, amma bu məsələdə əsas şey həddindən artıq səy göstərməməkdir. Əks halda  aşağıdakı sağlamlıq problemlərinə sahib ola bilərsiniz.

Risk altında olan gözlər
Xüsusilə uşaq və yeniyetmələrdə.  Səbəblərdən biri, mənzillərdə və evlərdə uzaq obyektlərə diqqət yetirmək zamanı  məsul olan əzələləri aktivləşdirmək üçün kifayət qədər yer olmamasıdır.  Vaxt keçdikcə onlar ölgünləşir.  Bu da böyüklərə nisbətən uşaqlarda  daha tez baş verir.  Başqa bir səbəb D vitamininin olmamasıdır.  Təəccüblüdür ki, küçədə vaxt keçirmə ilə görmə qabiliyyətinin azalması arasındakı əlaqə o qədər güclüdür ki, qışda, gündüz saatları çox qısa olduqda, miyopi ilin digər vaxtlarına nisbətən daha sürətlə inkişaf edir. Avstraliya və Çin alimlərinin müşahidəsi göstərdi ki, altı yaşdan 18 yaşa qədər olan uşaqlar arasında  gəzintilər həftədə 7-9 saat (məktəbdə tənəffüs vaxtının genişlənməsi səbəbi ilə) uzanarkən miyopi riski 45-50% azalır.

Depressiya sizi özünüzə inanmağa məcbur edəcək
Çoxları həftə sonu yalnız divanda yatıb istirahət etməyi gözləyir.  Evdə istirahət yaxşı əhval-ruhiyyənin açarıdır.  Ancaq evdə uzun bir istirahət klinik depressiyaya səbəb ola bilər.  Çünki orqanizm günəşi gözləyir. Bunun səbəbi açıq havanın daha əyləncəli olması deyil.  Həqiqət budur ki, günəş işığının şüalarını qəbul etmək insan bədəni təbii antidepresant olan serotonin hormonunu istehsal etməyə başlayır.  Əhval-ruhiyyənin və günəşdə sərf olunan dəqiqələrin sayı arasında əlaqəni  təsdiq edən bir çox araşdırma var.  Bunlardan birincisi 2002-ci ildə olub. Daha sonra Avstraliya alimləri sözügedən hormonun səviyyəsini əvvəllər olduğu kimi beyində və ya onurğa ətrafında dövr edən mayelərdə deyil, birbaşa qan içində ölçməyi düşünüblər.  101 kişidə mütəmadi olaraq qeyd olunan  ölçmələr qandakı serotoninin səviyyəsinin günəşin altında keçirdiyi vaxtdan birbaşa asılı olduğunu göstərib.  Həyətdə və ya yayda qış olub olmaması vacib deyil, bədənin təbii işığa ehtiyacı var.  Əks təqdirdə, sıxıntı birə-iki artacaq.  Özünü izolyasiya şəraitində, qanda  antidepresant balansını qorumağın ən yaxşı yolu, iş masanızı evdə  ən böyük pəncərənin önündə  yerləşdirməkdir.  Bu həyat tərzinin  iş qabiliyyətinə təsirini  karantində yaşamalı  olan bir çox xarici jurnalist tərəfindən də vurğulanıb.

Yuxudan  məmnun olmağı dayandırın
Süni işıqlandırma ilə evdə daimi qalmaq sirkadiyalı ritmlərə və nəticədə yuxu keyfiyyətinə mənfi təsir göstərir.  Bu illər ərzində, Kolorado Universitetinin professoru Kennet Rayt bunu sübut edən bir neçə tədqiqat aparıb.  O, eksperimentdə iştirak edən könüllüləri bir neçə dəfə düşərgələrə aparıb və onlar burada  işıq və qaranlığın ən təbii təsirlərinə məruz qalıblar.  Bir həftə açıq istirahətdən sonra alim qeyd etdi ki,onlarda  yuxu hormonu olan melatoninin səviyyəsi əvvəlkindən iki-üç saat erkən  qalxmağa başladı.  Bu dəyişikliklər gecə istirahətinin keyfiyyətini yüksəltməyə kömək edir.  Təbii sirkadiyalı ritmlərə müqavimət göstərən insanlar (əksəriyyəti) piylənmə, diabet, depresiya və xroniki yorğunluğa yüksək meyl göstərir.  Rayt deyir ki, nə qədər yatmağınız vacib deyil.  İstirahətin nə vaxt baş tutacağına diqqət yetirməlisiniz.  Professor əmindir ki, iki ildə bir dəfə açıq havada istirahət etmək, ən azı ildə bir dəfə bioloji saatı "zavod parametrlərinə uyğunlaşdırır".  Qalan müddətdə günəşdə müntəzəm gəzmək (ən azı eyvanda və ya pəncərənin önündə) və qaranlıqdan sonra mavi-yaşıl işıq mənbələrinin xaric edilməsi “düzgün” vaxta uyğunlaşmağa kömək edəcəkdir.  Həmin alimin həmkarı, Çikaqo Universitetinin Tibb Mərkəzinin direktoru Fillis Zi  qeyd edir ki, səhər mavi-yaşıl işıq təbiətdə daha üstündür.  Axşam qırmızı və narıncı rənglərin vaxtıdır.  Ancaq mavi-yaşıl işıq smartfon, noutbuk və televizorların ekranları tərəfindən yaranır ki, biz həmin vasitələrdən, yatana qədər ayrıla  bilmirik.

Qrip və astma
Hər gün bir insanın ağciyərlərindən 12 ilə 15 min litrə qədər hava keçir.  Bu resursun keyfiyyəti sağlamlığa təsir etməyə bilməz. Bir şəhər binasından bayırda təmiz görünən  hava çöldən beş qat daha çirkli ola bilər.  Hava keyfiyyəti olduqca mücərrəd bir şeydir: nəfəs aldığımız qazın tərkibinə rütubət, işıq mənbələrinin növü, toz və sair təsir göstərir.  Optimal hava keyfiyyətini qorumaq üçün universal tövsiyələr yoxdur.  Ancaq vəziyyətinizi izləyərək, nəyin əskik olduğunu başa düşə bilərsiniz.  Gözün selikli qişası quruyur, yuxuculluq hiss olunur?  Rütubəti artırmaq lazımdır.  Bu problem, bir çox evin hələ də istiləşməsi halında, demək olar ki, çox yayılıb.  Qızdırıcılar havanı yalnız qurudur.  Yuxuculluq  belə bir vəziyyətin səbəb ola biləcəyi çətinliklərdən ən kiçiyidir.  Qrip virusunun quru havada daha uzun yaşadığını və nəm  havaya nisbətən daha sürətli yayıldığını sübut edən bir çox tədqiqat var.  Buna görə bütün ölkələrdə qrip mövsümü tam olaraq ilin soyuq fəsillərinə təsadüf edir.  Hətta karantin altında olsa da, bunu xatırlamağa dəyər, çünki insanların təmasları minimuma endirilsə də, bu  yenə də olur.  Dükanlarda, apteklərdə, taksilərdə ... Ancaq bu, təcili olaraq mənzili nəmləndiricilərlə təchiz etməyiniz lazım olduğunu ifadə etmir – ifrata varmadan.  Digər tədqiqatlar, əksinə, həddindən artıq rütubətli otaqlarda yaşamağın astma riskini 40% artırdığını göstərir.

Mikrofloranın qiyamı
2018-ci ildə İllinoys Universitetinin alimləri siçanlar üzərində sınaq keçirdilər.  Tədqiqatçılar bir qrup gəmiricini müntəzəm intensiv məşqlərə məruz qoyur, digərləri isə əksinə onları passiv həyat tərzinə sövq edirdilər.  Nəticədə, intensiv məşqlərə məruz qalan siçanlarının bağırsaqlarında həzm sisteminin zədələnməsini və iltihabını daha tez müalicə edən faydalı bakteriyaların sştamları üzə çıxdı.  Daha sonra bu təcrübə 32 kişi və qadın üzərində təkrarlandı.  Sadəcə  bu vaxt  insanları qruplara bölməmişdilər, əvvəlcə onları bir neçə həftə aktiv həyat tərzi keçirməyə və daha sonra rahatlamağa məcbur etdilər.  Beləliklə, aktiv dövrdə bütün iştirakçılar qısa zəncirli yağ turşularının istehsalına kömək edən həzm sistemi mikroblarında meydana çıxdı.  Sonuncular, insanlara bağırsaqdakı müxtəlif iltihablı proseslərin öhdəsindən daha yaxşı gəlməsinə kömək edir, həmçinin diabetin inkişaf riskini azaldır.  Digər bir oxşar araşdırma göstərir ki, evdə edə biləcəyiniz aerobika və digər fəaliyyətlər yaşlı qadınların mikrobiomasına müsbət təsir göstərir.