Dərs və iş saatları ilə bağlı mühüm xəbər -DƏYİŞDİRİLİR?

Bakı kimi böyük şəhərlərdə ictimai nəqliyyat sistemləri, xüsusilə də metro, gündəlik həyatın ayrılmaz hissəsidir. Təkliflər var ki, təhsil müəssisələrində dərslər 9-da yox, 1-2 saat gec başlasın.

OXU24.COM xəbər verir ki, Yenisabah.az-a açıqlama verən təhsil eksperti Kamran Əsədov bu məsələ haqqında fikirlərini belə ifadə edib:

“İlk növbədə qeyd edim ki, biz artıq hər saat Bakı və digər böyük şəhərlərdə səhər saatlarında ictimai nəqliyyatın həddindən artıq yüklənməsi problemi ilə üzləşirik. Bu sıxlıq tələbələr, valideynlər və işçilər üçün hər gün vaxt itkisinə, narahatlığa və hətta təhlükəsizliyə zərər verə biləcək vəziyyətlərə səbəb olur. Statistik müşahidələr və dünya təcrübəsi göstərir ki, dərs və iş saatlarının uyğunlaşdırılması və ya fərqli vaxtlarda başlaması həm nəqliyyat sisteminin yükünü azalda, həm də təhsil və iş məhsuldarlığını artıra bilər.

Azərbaycanda hazırda məktəblərin dərs saatları, əsasən, səhər saat 8:00-da başlayır. İş saatlarının çox vaxt 9:00-da başlaması ilə məktəb və iş trafiki üst-üstə düşür. Bakı Metropoliteninin 2023-cü ilə aid statistikasına əsasən, səhər saat 7:30-dan 9:00-a qədər metroda sərnişin axını pik həddə çatır və bu müddət ərzində nəqliyyatdan istifadə edən sərnişinlərin 35-40%-ni məktəb yaşlı uşaqlar və onların valideynləri təşkil edir. İctimai avtobuslarda isə bu göstərici 45%-ə qədər artır. Bu, şəhər nəqliyyatının yüklənməsinin əsas səbəblərindən birinin məktəb saatlarının iş saatları ilə üst-üstə düşməsi olduğunu göstərir.

Qanunvericiliyə nəzər saldıqda, Azərbaycanda məktəb dərslərinin başlanma vaxtı ilə bağlı konkret normativ hüquqi akt yoxdur. “Təhsil Haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu təhsil müəssisələrinin fəaliyyət prinsiplərini müəyyən etsə də, dərslərin başlanma vaxtının tənzimlənməsi təhsil idarəetmə orqanlarının və hər bir məktəbin daxili qərarına əsaslanır. Bu, çevik yanaşmalar üçün imkan yaratsa da, vahid bir strategiyanın olmaması sistemdə problemlərə səbəb olur”.

Ekspert bildirib ki, dərslərin başlanma saatının 10:00-a keçirilməsi müxtəlif problemləri həll edə bilər:

“Birincisi, ictimai nəqliyyatda sıxlıq əhəmiyyətli dərəcədə azalacaq. Məktəb yaşlı uşaqların və onların valideynlərinin nəqliyyatdan istifadə etdiyi vaxtla işçilərin hərəkət etdiyi vaxt fərqlənəcək. Bu yanaşma nəqliyyat vasitələrinin daha effektiv istifadə olunmasına və sərnişinlərin rahatlığının artırılmasına şərait yaradar. Məsələn, Finlandiyada məktəblər səhər saat 9:00-dan əvvəl dərslərə başlamır. Bu yanaşma həm şagirdlərin sağlamlığına, həm də ictimai nəqliyyatın yükünün azaldılmasına müsbət təsir göstərir. ABŞ-ın bəzi ştatlarında da məktəblərin dərs saatlarını daha gec başlamaq üçün dəyişikliklər edilib. Tədqiqatlar göstərir ki, bu dəyişiklik şagirdlərin akademik performansında əhəmiyyətli artımlara səbəb olub.

İkincisi, dərslərin daha gec başlaması şagirdlərin sağlamlığı üçün faydalıdır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) məlumatlarına görə, məktəb yaşlı uşaqların yuxu ehtiyacı gündə 8-10 saatdır. Hazırkı təhsil qrafiki isə, xüsusilə qış aylarında, bu ehtiyacın qarşılanmasına mane olur. Səhər tezdən dərsə getmək üçün erkən oyanmaq tələbələrin yuxu balansını pozur və bu, onların konsentrasiyasını, yaddaşını və ümumi sağlamlığını zəiflədir. ABŞ-ın Xəstəliklərə Nəzarət və Profilaktika Mərkəzinin apardığı bir araşdırma göstərib ki, dərslərin daha gec başlaması şagirdlərin akademik göstəricilərində 20%-ə qədər artıma və məktəbdə iştirak səviyyəsinin yüksəlməsinə səbəb olub.

Üçüncüsü, bu yanaşma müəllimlərin iş şəraitini də yaxşılaşdırar. Daha gec başlayan dərs saatları müəllimlərə dərsə daha yaxşı hazırlaşmaq və iş yükünü daha effektiv idarə etmək üçün imkan yaradar. Bu, həm təhsilin keyfiyyətinə müsbət təsir edər, həm də müəllimlərin psixoloji rahatlığını artırar”.

K.Əsədov onu da vurğulayıb ki, dərs saatlarının dəyişdirilməsi müəyyən çətinliklər də yarada bilər:

“Valideynlərin iş qrafiki ilə uşaqların dərs qrafiki arasında ziddiyyət yaranması mümkündür. Valideynlərin əksəriyyəti işə 9:00-da başlayır və bu, uşaqların məktəbə getmədən əvvəl nəzarətsiz qalması ilə nəticələnə bilər. Bununla belə, bu problem məktəblərdə erkən saatlarda uşaqlar üçün əlavə nəzarət və ya hazırlıq dərslərinin təşkil edilməsi ilə həll oluna bilər.

Nəticə olaraq, məktəblərdə dərslərin daha gec başlaması, məsələn, saat 10:00-da təyin edilməsi, nəqliyyatın yüklənməsinin azaldılması, şagirdlərin və müəllimlərin sağlamlığı və məhsuldarlığının artırılması baxımından əhəmiyyətli ola bilər. Bu yanaşma dünya təcrübəsində öz səmərəliliyini sübut etmişdir və Azərbaycanda da tətbiq edilə bilər. Təhsil Nazirliyi və Nəqliyyat Agentliyi birgə pilot layihələr həyata keçirərək bu məsələnin mümkün təsirlərini araşdırmalı, nəticələri təhlil etməli və uyğun qərarlar qəbul etməlidir. Şagirdlərin təhlükəsizliyi, sağlamlığı və təhsil keyfiyyəti üçün bu məsələnin prioritet olaraq gündəmə gətirilməsi zəruridir”.