Skolyoz və ya onurğa əyriliyi onurğanın sağa və ya sola əyilməsindən qaynaqlanan ortopedik bir problemdir.

Skolyoz əksər hallarda yüngül formada olsa da, bəzi uşaqlarda böyümə və yetkinlik zamanında boy artımının sürətli olması səbəbindən şiddətli formada əyriliyə səbəb olur.

Skolyoz körpələrdən tutmuş böyüklərə qədər hər yaşda olan insanlara təsir göstərə bilər, ancaq ümumiyyətlə 10-15 yaşdan başlayır.

Skolyoz əlamətləri:

- Onurğada əyrilik aydın görünür

- Bir yana əyilmə və əyrilik

- Çanaq və çiyin səviyyələri arasındakı bərabərsizlik

- Qabırğaların bir tərəfə əyilmiş olan nisbətsiz görünüşü

- Qollar və bədən arasında bərabər məsafə və bədən balansında pozğunluq

- Qabırğa qəfəsindəki asimmetriya və bir skapula (kürək sümüyü) içərisində qarmaq

- Bəzi xəstələrdə, ümumiyyətlə böyüklərdə bel ağrısı

Skolyoz doğuşdan sonra və ya yetkinlik dövründəki inkişaf prosesində, anadangəlmə və bilinməyən bir səbəbdən ola bilər. Hamiləlik dövründə infeksiyalar, diabet və bəzi vitamin çatışmazlığı səbəbindən də inkişaf edə bilər.

Yetkinlik dövründə inkişaf edən skolyoz qızlarda daha çox görülür, lakin səbəbi tam aydın deyil. Xəstəliyin genetika ilə bağlı heç bir izahat tapılmamasına rəğmən irsi faktorların təsirli olduğu düşünülür.

Skolyozun daha sıx görülən səbəbləri arasında:

- Serebral iflic və ya əzələ distrofiyası kimi sinir-əzələ xəstəlikləri

- Onurğa sümüklərinin inkişafına təsir edən doğuş qüsurları

- Onurğa xəsarətləri və ya infeksiyaları

Yaranma səbəbi

- Sinir-əzələ mənşəli (Neuromuscular condition). Sinir və əzələlərə təsir edir və bunlara serebral iflic, poliomielit və əzələ distrofiyası daxildir.

- Anadangəlmə skolyoz (Congenital scoliosis) (doğuş zamanı mövcuddur). Bu nadir haldır və döl ananın daxilində böyüdükdə onurğadakı sümüklər qeyri-adi şəkildə inkişaf edir.

- Ayaq uzunluğu. Bir ayaq digərindən daha uzun olanda, fərdi skolyoz inkişaf edə bilər.

- Sindromik skolyoz. Skolyoz neyrofibromatoz və Marfan sindromu da daxil olmaqla başqa bir xəstəliyin bir hissəsi kimi inkişaf edə bilər.

- Osteoporoz. Bu, sümük degenerasiyasına görə ikincili skolyoza səbəb ola bilər.

- Digər səbəblər: pis duruş, güclü zədələr, onurğanın sınması, beli əyri tutaraq gündəlik yerimə vəziyyəti, kompyuter qarşısında boyunu əyri vəziyyətdə saatlarla oturmaq, ağır çantaları yalnız bir çiyində saxlamaq, zəif fiziki forma.

Skolyoz əsasən iki formadan ibarətdir:

1. Sadə

2. Mürəkkəb

Sadə skolyozda (C-vari) əsasən onurğa bir nöqtədən başlayaraq yalnız bir istiqamətə doğru əyilir.

Mürəkkəb skolyozda (S-vari) isə onurğa bir nöqtədən başlayaraq müxtəlif istiqamətlərə doğru əyilir.

Rentgenoqrammalara əsasən həkimlər skoliotik defornasiyaları dərəcələrlə ifadə edirlər. Buna əsasən skoliozu 4 dərəcəyə bölürlər:

- 1-ci dərəcəli – 0-10° dərəcə

- 2-ci dərəcəli – 11-30° dərəcə

- 3-cü dərəcəli – 31-60° dərəcə

- 4-cü dərəcəli – >61° dərəcə

Skolyoz zamanı Fizioterapiya və Reabilitasiya

Mütəmadi məşq skolyoz xəstələri üçün vacibdir. Məşqlər, əzələ gücünü artıraraq skolyoz ilə əlaqəli bel ağrısını azaltmağa kömək edə bilər.

Skolyozda aşağıdakı fizioterapevtik metodlardan istifadə olunur: manual terapiya, elektroforez və fonoforez, magnitoterapiya, ultrasəs tezlikli terapiya (UHF), lazer terapiyası, miyostimulyasiya.

Manual terapiya bütün əzələlərin tonusunu normallaşdırmağa və qan dövranını yaxşılaşdırmağa kömək edir, ağrıları aradan qaldırır və yorğunluq hissini azaldır.

Elektroforez. Bu fizioterapevtik metod galvanik cərəyanın təsiri altında dəri vasitəsilə bədənə antiinflamatuar və analjezik dərmanların daxil olmasının sürətləndirməsi ilə məşhurdur. Metodun effektivliyi bəzi dərmanların elektrik cərəyanının təsiri altında ionlaşması və dərinin daha dərin təbəqələrinə nüfuz etməsi ilə əlaqədardır və bu prosedur bitdiyi halda 3 həftə ərzində öz effektini qoruyub saxlayır.

Fonoforez-ultrasəs insan bədəninə 6 sm dərinliyə nüfuz edə bilir. Lokal olaraq ultrasəs ilə qan tədarükü yaxşılaşır və yumşaq toxuma bölgəsindəki iltihab sindromu azalır. Ultrasəsin köməyi ilə dərinin altına dərmanları yeritmək və beləliklə də onurğa boyunca ağrılı nöqtələri tez bir zamanda aradan qaldırmaq mümkündür.

Maqnitoterapiya təbii bir müalicə üsuludur. Bu metodun əks göstərişləri yoxdur və effektivliyi bir çox digər fizioterapevtik metodların effektliyindən geri qalmır. Maqnit sahəsi təsir bölgəsindəki qan tədarükünə müsbət təsir göstərir, zədədən sonra hüceyrələrin bərpası proseslərini sürətləndirir.

Lazer terapiyası. Bu üsul nisbətən yenidir, lakin artıq böyük populyarlıq qazanmışdır. Lazer terapiyası ultrabənövşəyi, infraqırmızı və qırmızı radiasiya spektrlərindən ibarət olan gücləndirilmiş bir şüanı tətbiq edir. Onurğanın təsirlənmiş bölgəsinə iltihab əleyhinə və analjezik təsir göstərir. Lazer terapiyası da təsirlənmiş ərazidə şişkinliyi aradan qaldırmağa kömək edir və maddələr mübadiləsini artırır. Lazer terapiyasını həmçinin osteoxondroz, skolyoz, artroz, və intervertebral yırtıqlar da istifadə etmək mümkündür.

Miostimulyasiya pozulmuş onurğa sinirləri ilə ortaya çıxan xəstəliklərdə meydana gələn əzələ kramplarının ("sıxaclar") aradan qaldırılmasının əsas metodlarından biridir. Müəyyən elektrik impulslarından istifadə edərək, hipertonik vəziyyətdə olan bir əzələ tərəfindən sinir kökünün yerli sıxılması nəticəsində yaranan ağrı sindromunu aradan qaldırmaq mümkündür.